■ 16. Yüzyıla kadar Rum Ortodoks yerleşkesi İhtidalar sonucu köy de Müslüman mahallesi oluşmuş köyde ki Rumlar tümüyle İslamlaşmıştır. Bu Müslümanlaşma süreci, tahrir defterlerinden ayrıntılı biçimde izlenebilmektedir.
■ İslamlaşma öncesi Köyde ki Rum Ortodoks ahalinin Türkçe dilli olduğu bilinmektedir.
■ XV. yüzyılda Bitinya bölgesinde yer alan köylerin isimleri ne olursa olsun, çoğunun ismi XII. yüzyıldan gelmekteydi. Yortan ve Saruhanlı köyleri 428 Numaralı Muhasebe-i Vilayet Defteri’ne göre 1530 yılında Yalova içerisinde yer almaktaydılar. XV. ve XVI. yüzyıllarda Yalova’da Hristiyan nüfus yoğundu. 1901 yılında Yortan karyesinin nüfusu 250 iken, 1912’de Yalova genelinde 5000 Türk, 14.894 Rum, 1000’de Ermeni yaşamaktaydı. Aynı yıldaki nüfus oranına bakıldığında Yalova’nın %71.1’inin Rumlardan oluştuğu görülmektedir. İngiliz Arkeolog Richard Dawkins, 1909-1911 yılları arasında Karamanlı Ortodoks Rumlar arasında ve Bitinya’da gezmiştir. Dawkins, bu gezisinin devamında İzmit, Bursa bölgelerine gelmiş ve burada Türkçe konuşan Rum köyleri olduğunu ifade etmiştir. Ona göre, burada konuşulan Rumca Karamanlılar tarafından konuşulan dil ile çok yakınlık göstermekteydi. Hatta Dawkins, bunların dillerinin Asiatik olduğunu ve Rumcadan farklı özellikler gösterdiğini ifade etmiştir. Büyük ihtimalle Richard Dawkins tarafından bahsedilen bölgeler arasında Saruhanlı ve Yortan köyleri de yer almaktaydı. Elmalık Kalesi civarında bulunan kitabede “Tekeoğlu Hacı Yanni Yaptıran 1910” şeklindeki Grek alfabesiyle Türkçe olarak yazılmış olan ibare bu durumu kanıtlamaktadır. Bursa, İzmit ve Yalova’nın yanında İznik’te de Hristiyan Türklerin yaşadıkları ve Grek harfleriyle Türkçe kitabeler bıraktıkları bilinmektedir.
■ Yalak-Âbâd bölgesinde yaşayan Rumların bireysel olarak ve yavaş bir hızla Müslümanlaşma yaşanmış köyleri de bulunmaktadır. Nitekim Çalca, Dil, Reyhanpaşa ve Yortan köylerinde ihtidalar sonucu önce köyde bir Müslüman mahallesi oluşmuş, sonra da Rumlar tümüyle Müslümanlaşmıştır. Bu Müslümanlaşma süreci, tahrir defterlerinden ayrıntılı biçimde izlenebilmektedir. 16. yüzyılda Yalak-Âbâd Kazasında 17 Rum köyü vardır. Bunlardan Katırlı ve Çınarcık köyleri, Kocaderesi köyü ile birlikte yazıldığı için ayrı nüfus verileri yazılmamıştır. Erken Dönem sayım verileri olmadığı için, bu köylerin Müslümanlaşma sürecini kanıtlayamıyoruz. Bu Rum köylerinin önemli bir kısmının vakıf köyü olduğu anlaşılmaktadır.
■ Eski bir Manav köyü olarak bilinen Kazımiye köyünün eski adı Yortan’dır. Köyde yaşamakta olan ve Manav olarak adlandırılan topluluğun bahsedildiği gibi İznik İmparator'u İonnes (John) Vatatzes tarafından planlı şekilde yerleştirilen Kuman-Kıpçakların torunları oldukları bilinmektedir. Köy sınırları içerisinde Bektaş Dede ismiyle bilinen bir dede/yatır mezarı bulunmaktadır.
Daha fazla detaylı bilgi ve okuma için kaynakçalar:
- YALAKOVA'DAN YALOVA'YA Prof. Dr. Halil İnalcık Anısına Yalova Tarihi Araştırmaları
- ANADOLU’DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU’NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI,
Cihan YALVAR
- BİZANS'IN ANADOLU'YA YERLEŞTİRDİĞİ SON Türkler, Adil Yılmaz
chaluri