Akdoğan göl
-
Varto -
Muş■ Küçük ve Büyük Hamurpet Gölü olmak üzere iki parçadır. Doğusunda aynı isimle anılan Hamurpet dağları (Akdoğan Dağları) başlar. İnciciyan bu dağlardaki Xamurpert veya Xamlpert kalesinde Sasun kökenli bir bey (melik) sülalesinin 1760'lara dek hüküm sürdüğü anlatılır.
SN■ Koord: 39° 8' 25'' D, 41° 44' 11'' K
Armutkaşı köy
-
Varto (
Çaylar bucağı) -
Muş■ Bu köy Ortodoksluktan Aleviliğe, Ermenilikten Kürtlüğe dönen Ermenilerin yaşadığı yerdir.
mahir ■ Koord: 39° 14' 9'' D, 41° 20' 37'' K
Aşağıalagöz köy
-
Varto -
Muş■ Bölgede Kürtçe "Alangoza Jêrin" olarak bilinmektedir.
Huk■ Koord: 39° 8' 33'' D, 41° 25' 17'' K
Bağiçi köy
-
Varto -
Muş■ Köy halkı Çerkesler, Lezgiler, Çeçenler oluşuyor. Vartodaki Kürtler genellikle Alevi oldukları için Kafkas Muhacirlerinin köylerine kabul edilmezler.
Mustafa■ Koord: 39° 5' 43'' D, 41° 31' 27'' K
Baltaş köy
-
Varto -
Muş■ Zazaca, Kemerê Hemgêni ''baltaşlar'' veyahut Kemera Hemgêni ''baltaş'' manasında konulmuştur. Ayrıca köyün tabelasında ''Kemere Hemgini'' yazıyor, Kürtçe değildir.
oen■ Koord: 39° 7' 21'' D, 41° 31' 30'' K
Başkent köy
-
Varto -
Muş■ Bu ve çevresindeki on kadar köy tarihi açıdan Hınıs'a ait iken Varto'la bağlanmıştır. ■ Kend geleneksel Türkçede `köy` anlamına gelir. Halen kullanılan Kürtçe Paytext adı modern Türkçeden bilinçsizce yapılmış çeviridir.
SN■ Koord: 39° 12' 41'' D, 41° 33' 45'' K
Benzer mezra (Başkent bağ)
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 13' 47'' D, 41° 33' 18'' K
Bingöl dağ
-
Varto -
Muş■ Bingöl iline adını veren dağ il sınırları içinde değildir. Öteden beri Türkçe Bingöl Dağı olarak anılır. 1870’lerden önce Çapakçur merkez nahiyesinin, 4 Ocak 1936’da Bingöl adı verilen vilayetin ve 13 Aralık 1944’te il merkezi olan Colik/Çapakçur kasabasının ismi oldu.
SN■ Koord: 39° 19' 2'' D, 41° 23' 44'' K
Buzlugöze köy
-
Varto -
Muş■ 19. yy’a dek Ermeni kilise ve mezarlığının bulunduğu ve yakındaki Surp Garabed Ermeni manastırının anahtarlarının bu köyde saklandığı anlatılır.
SN■ Koord: 39° 7' 36'' D, 41° 18' 36'' K
Çavuşlu mezra (Çayönü bağ)
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 6' 6'' D, 41° 36' 43'' K
Çayırlı mezra (Ünaldı bağ)
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 9' 39'' D, 41° 42' 58'' K
Çayıryolu köy
-
Varto -
Muş■ 12.05.1954’te Mergemist adıyla köy statüsü verildi.
SN■ Koord: 39° 10' 49'' D, 41° 33' 52'' K
Çaylar köy
-
Varto (
Çaylar bucağı) -
Muş■ Alevi Zaza yerleşimi. Genellikle Xormek aşiretine mensup olanlar yaşar. Uskura Pila "büyük Üstükran", Usukura Qıce "Küçük Üstükran". Ermenice kaynaklarda da Usdukran olarak geçer, "Usdukran Verin " (yukarı U.), "Usdukran Isdorin, (sdorin)" ve Usdukran Nerkin "aşağı U." şeklinde geçermiş.
asmen■ Koord: 39° 16' 9'' D, 41° 16' 46'' K
Çayönü köy
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Eski köy terk edilmiş ve 2 km kadar güneybatıda afet evleri modeline göre yeniden kurulmuştur.
SN■ Koord: 39° 6' 39'' D, 41° 36' 7'' K
Dağcılar köy
-
Varto (
Çaylar bucağı) -
Muş■ 15. yy’a ait Ermenice bir belgede Canatsor köyü Muş’taki Yeğertud manastırına ait mülkler arasında sayılır.
SN■ Koord: 39° 17' 40'' D, 41° 14' 17'' K
Dallıöz köy
-
Varto -
Muş■ Gomagorgo şeklinde yazılır, Kurt sürüsü ya da Kurtların evi gibi anlamları olabilir.
gewrerani■ Koord: 39° 9' 13'' D, 41° 22' 2'' K
Değerli köy
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Osmanlı döneminde Aner/Anir nahiyesi merkezi idi. Nahiye merkezi daha sonra Karaköy ve Kiranlık köylerine taşındı.
SN■ Nüfusunun neredeyse yarısı Ermeni kökenlidir.
mahir ■ Koord: 39° 3' 10'' D, 41° 41' 0'' K
Doğdap ölü yerleşim
-
Varto -
Muş■ Çeçen yerleşimi olan köy baraj gölü altında kalmıştır. Doğdap Kalesinde definecilerden arta kalan birkaç taş baraj gölünün batı ucundaki tepe üzerinde görülebilir.
SN■ Kafkasya'dan gelen Çeçenler ve İnguşlar yaşamaktaydı. Baraj yapılınca köy sular altında kaldı.
Mustafa■ Koord: 39° 6' 29'' D, 41° 28' 55'' K
Esenler köy
-
Varto -
Muş■ Kale harabesi vardır.
SN■ Koord: 39° 5' 15'' D, 41° 51' 42'' K
Görgü köy
-
Varto -
Muş■ Daha önce Hınıs’a bağlı iken Varto’ya geçti.
SN■ Koord: 39° 14' 39'' D, 41° 35' 26'' K
Güzelkent köy
-
Varto (
Çaylar bucağı) -
Muş■ 19. yy sonlarına dek birkaç Ermeni nüfus kaydedilmiştir. Bazı kaynaklarda köyün adı Kotan olarak geçer.
SN■ Bir kaç Ermeni vardır.
mahir ■ Koord: 39° 14' 36'' D, 41° 18' 5'' K
Haksever köy
-
Varto -
Muş■ 20. yy başında kilise kalıntısı ve eski Ermeni haçkarları kaydedilmiştir.
SN■ Koord: 39° 6' 19'' D, 41° 20' 9'' K
Handiris idari birim
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Varto'nun doğusu ile Bulanık'ın kuzeybatısını ve Muş merkez ilçede Mercimekkale'nin kuzeyini içeren bölge 16. yy Osmanlı kayıtlarında Xandrıs خاندريص veya Xandiris خاندریس nahiyesidir. 19. yy salnamelerinde Xandiris Varto'ya bağlı nahiyedir ve daha sonra sırasıyla Anîr ve Karaköy adını alacak olan bucağa tekabül eder. Bazı kaynaklar bu ismi Xan-ı İdris olarak yorumlar, ancak bu görüşün doğruluğundan emin olamıyoruz. Ayrıca karş. Muş Merkez Kızılağaç.
SN■ Koord: 39° 4' 15'' D, 41° 42' 16'' K
İlbey köy
-
Varto -
Muş■ 1878 ve 1901 tarihli seyyah kayıtlarında yaklaşık 40 haneli Hıristiyan Ermeni köyü olarak görünür.
SN■ Koord: 39° 10' 9'' D, 41° 18' 37'' K
İmece ölü yerleşim
-
Varto -
Muş■ Baraj hafriyat alanında kalan köy başka yere nakledilmiştir.
SN■ Koord: 39° 3' 10'' D, 41° 48' 50'' K
Kadir ölü yerleşim
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 4' 55'' D, 41° 45' 10'' K
Karapınar köy
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Kürtçe Qerepungal adı şüphesiz Türkçeden uyarlanmış ve Kürtçe pungal (`yuva`) sözcüğüne benzetilmiştir.
SN■ Koord: 39° 5' 41'' D, 41° 43' 54'' K
Kartal mezra (Karapınar bağ)
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 4' 14'' D, 41° 44' 5'' K
Kayalıdere köy
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Kayalı Kalesinin aşağısında olan eski köy baraj gölü altında kalmış, daha batıda yeni yerleşim kurulmuştur.
SN■ Koord: 39° 4' 45'' D, 41° 33' 27'' K
Kayalık köy
-
Varto -
Muş■ 7. yy’da Arşarunik (Varto-Karlıova) ilinde Tsernak Kalesi adıyla anılan yerdir.
SN■ Köy halkı Çerkesler, Lezgiler, Avarlar, Çeçenler'den oluşuyor.
Mustafa■ Koord: 39° 5' 17'' D, 41° 27' 29'' K
Kaynarca köy
-
Varto -
Muş■ Köyün çoğu Kürtleşmiş Ermenilerden oluşuyor.
mahir ■ Koord: 39° 10' 48'' D, 41° 15' 8'' K
Kaynarca nehir
-
Varto -
Muş■ Kaynarca Irmağının aşağı mecrası eski haritalarda Çarbuxur Deresi olarak geçer. Çarbuxur, Kaynarca ile Murat Suyunun birleşme noktasında bulunan ve şimdi kısmen baraj gölü altında kalmış olan Bağiçi köyünün adıdır.
SN■ Koord: 39° 9' 29'' D, 41° 19' 19'' K
Konaklı mezra (Çayönü bağ)
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 5' 36'' D, 41° 36' 6'' K
Kumlukıyı köy
-
Varto (
Karaköy bucağı) -
Muş■ Anir/Aner nahiyesinin adı Cumhuriyet döneminde Karaköy olarak değiştirilmiştir.
SN■ Koord: 39° 2' 36'' D, 41° 42' 50'' K
Sazlıca köy
-
Varto -
Muş■ Bölgede köyün adı '' Qerqerut '' olarak bilinir. Köyün nüfusunun tamamına yakınını '' Qerbaşi '' aşiretinin mensupları oluşturmaktadır.
Huk■ Koord: 39° 11' 24'' D, 41° 24' 28'' K
Seki köy
-
Varto -
Muş■ Koord: 39° 14' 31'' D, 41° 25' 40'' K
Sırasöğütler mahalle (Varto bağ)
-
Varto -
Muş■ Nüfusun büyük bölümü köy yakınında inşa edilen Yenimahalle’ye iskan edilmiştir.
SN■ Koord: 39° 9' 5'' D, 41° 30' 44'' K
Sönmez mahalle (Varto bağ)
-
Varto -
Muş■ Varto içinden geçen Xoşan deresinin adını taşıyan mahalleye bir dönem İnönü Mah. adı verildi.
SN■ Koord: 39° 10' 35'' D, 41° 28' 1'' K
Taşçı köy
-
Varto -
Muş■ Elif Ana türbesi halk arasında büyük saygı görür ve dilek amacıyla ziyaret edilir. Elif Ana’nın Ermeni olduğu rivayet edilir.
SN■ Yerel halk tarafından Taççi olarak bilinmektedir.
Huk■ Koord: 39° 12' 34'' D, 41° 23' 58'' K
Taşdibek köy
-
Varto -
Muş■ Yerel dilde zamanla meydana gelen yuvarlamalar sebebiyle '' Xırbaqub '' olarak da bilinmektedir.
Huk■ Koord: 39° 8' 17'' D, 41° 26' 55'' K
Tepeköy köy
-
Varto -
Muş■ Çarbahur Vadisinin başlıca yerleşimi idi. Eski köy baraj gölü altında kalmış, daha geride yeni yerleşim kurulmuştur.
SN■ Köye ilk olarak Çeçenler ve İnguşlar geldi. Daha sonraları bunlara Osetler de dahil oldu.
Mustafa■ Koord: 39° 4' 40'' D, 41° 29' 30'' K