Akçaabat ilçe
-
Akçaabat -
Trabzon■ Akçaabad/Akçaova idari birimin, Polathane merkez kasabanın adıdır. Platana adı en erken 1432 tarihli bir Trabzon fermanında görülür, ancak yerleşim 1235 öncesinde mevcuttur. Pulathane/Polathane adı Platana’dan uyarlanmıştır. 19. yy sonunda nüfusu 38.000 Müslim, 4000 Rum ve 3000 kadar Ermeni’den oluşmaktaydı.
SN■ 8000 Hristiyan Helen âilenin 17. asırdaki islamlaşma sebebiyle Platana (Akçaabat) ve Trabzon'dan çıkarak Tonya ve çevresine sığındığı yazılıdır.
Manav■ 8000 aile demek 40 bin kişi demek, 400 seneden bugüne hesapladığın zaman bu insanların Tonya'da 200-400 bin kişi olması gerekiyor. Ancak Türkiyede kütüğü Tonyaya kayıtlı insan sayısı 52 bin. Bu nasıl bir hesaplama şekli?
MCB■ Çoğunluk Kuman Türküdür.
Ali■ Koord: 41° 1' 16'' D, 39° 34' 18'' K
Araklı ilçe
-
Araklı -
Trabzon■ Eski Sürmene kazasının merkezi idi. Cumhuriyet döneminden ilçenin `Hemşinli` nüfus barındıran Karadere vadisi Araklı adıyla ayrı idari birim oldu. 1819’da yazan Trabzonlu Pjişkyan’a göre `Hepsi Rum ve Ermeni mühtedisi olan Sürmeneliler [yani Araklı vadisi halkı - SN] haydut insanlardır. Ermeni olanlar Hemşin’den gelmiş olup bugüne kadar Ermenice konuşurlar, Ermeni lakaplarını da muhafaza etmişlerdir. İçlerinde Hıristiyan ibadetlerini bilen, haça hürmet eden ve kiliselere gizlice yardım eden ihtiyarlar mevcuttur.` 1847’de Sultan Abdülmecid tarafından tetkik gezisine gönderilen Feruhan Bey’e göre Sürmene ahalisi 1715 yılında Müslümanlığı kabul etmiş olup çoğu halen [19. yy ortalarında] Ermenice konuşmaktaydı. İttihat ve Terakki yönetimi tarafından 1913’te verilen Türkyuvası adı, bu hususların dolaylı teyidi niteliğindedir. ■ Bryer ve Winfield’e göre Araklı adı Bizans imp. Heraklios’un 626 yılında ordusuyla konakladığı yere işaret ediyor olabilir.
SN■ Koord: 40° 55' 59'' D, 40° 3' 16'' K
Beşikdüzü ilçe
-
Beşikdüzü -
Trabzon E1819 1914h 📖 📖:
Şarlı (idari bölge)
■ 20. yy başında
Çepni yerleşimi.
■ Eski Şarli nahiyesinin merkez yerleşimi daha yukarıdaki Nefsişarli mahallesidir. Sahil yerleşimi 19. yy’da gelişmiştir. 1940 yılında resmiyete geçen Beşikdüzü adı yakındaki Beşik Dağı’na izafeten verilmiştir.
SN■ Koord: 41° 3' 9'' D, 39° 13' 23'' K
Çarşıbaşı ilçe
-
Çarşıbaşı -
Trabzon■ İskefiye ırmağının ağzında, Büyükdere (Cavdandoz) mahallesinin sahil kesimindedir. 20. yy başında İskefiye nahiyesi merkezi idi.
SN■ Koord: 41° 4' 58'' D, 39° 22' 58'' K
Çaykara ilçe
-
Çaykara -
Trabzon■ 1948'e kadar Of'a bağlı bir yerleşim birimiydi
Ahmet■ Büyük çoğunluğu Rum dilli "Kuman" yerleşimi.
Ali■ Koord: 40° 44' 51'' D, 40° 14' 29'' K
Dernekpazarı ilçe
-
Dernekpazarı -
Trabzon■ Kondu köyünde bulunan ilçe merkezi şimdi dere yatağına (Kondualtı mevkii) taşınmıştır.
SN■ Kökeni Adana ve Bayburt gibi bazı yerlere dayanan Türk sülaleler haricinde ilçenin çoğunluğu Müslüman Karadeniz Rumudur. Örneğin Şahismailoğlu ailesi Bayburt'un Karlıca köyünden gelip yerleşmiştir. Fettahoğulları ise Çukurova kökenli olup bir kısım mensupları Doğu Karadeniz'e toplu sürgün yemiştir.
metonio■ Büyük oranda "Rum" dilli "Kuman" yerleşimi.
Ali■ Koord: 40° 47' 58'' D, 40° 14' 49'' K
Düzköy ilçe
-
Düzköy -
Trabzon■ Akçaabat'a bağlı köy iken ilçe yapılmıştır.
Manav■ Çoğunluk Kuman Türküdür.
Ali■ Koord: 40° 52' 23'' D, 39° 25' 27'' K
Hayrat ilçe
-
Hayrat -
Trabzon■ Of’a bağlı Xundez köyünün medresesi ile ünlü Xumruk Kapan mahallesi iken 1969’da Hayrat adıyla belediye, 1991’de ilçe olmuştur.
SN■ İlçe halkının tamamına yakını Türkçe anadilli Horumlardan meydana gelir.
Ali■ Hayrat ilçesinde Rumca konuşulmamaktadır. 20. yy başlarında Rumca konuşulup konuşulmadığına dair de bir bilgiye ulaşılamadı. Halk bugün kendini 'Türk' olarak ifâde etmektedir. Hayrat kasabası 1969 yılında Nefs-i Xundez (Güneşalan), Xundez Arsenli (Yaylaören), Alano Xankava (Meydanlı) ve Xumruk Kapan (Yerkesik) köylerinin birleştirilmesi ile kuruldu. Xumruk Kapan mahallesi merkez seçildi.
C.G.■ Koord: 40° 53' 21'' D, 40° 22' 4'' K
Köprübaşı ilçe
-
Köprübaşı -
Trabzon■ Yakın dönemde kurulmuş yeni yerleşim merkezidir. 'Sürmeneli' sayılan Köprübaşı halkı ile 'Oflu' sayılan ve Rumca konuşan Beşköy halkı arasında geleneksel husumet bulunur.
SN■ Köprübaşı ilçesinin yerleşim yeri olarak kullanılması cumhuriyet dönemine denk geldiğinden ismi Köprübaşı olarak verilmiştir. Garbi Goneşara diğer adıyla Büyükköy diye bilinen şu an Köprübaşı ilçesine bağlı Fidanlı mahallesinin adıdır. Ayrıca bu köyde Arekel diye bilinen bir yerleşim yeri de vardır, ki Arakel [havari anlamına gelir ve çok yaygın bir kilise adıdır.] Yöre halkının dilinde Ermenice ve Rumca birçok kelime vardır.
ali şükrü parlak■ Köprübaşı kaza merkezinde Rumca konuşulmaz. Ulaşılan bilgiler 20. yy başlarında da Rumca konuşulmadığını gösteriyor. Bugün halk Sünnidir ve kendisini 'Türk' olarak ifade etmektedir. Köprübaşı kazasında sadece 'Beşköy' beldesi Rumca konuşur.
C.G.■ Koord: 40° 48' 28'' D, 40° 7' 24'' K
Maçka ilçe
-
Maçka -
Trabzon■ Maçka ve Paleomaçka (Hamsiköy dolayı) Trabzon Rum devleti çağından beri bölge adıdır. İsim Rumca olmayıp, muhtemelen eski bir Tzan/Laz dilinden gelir. 20. yy başında nahiye nüfusu 12.000 Hıristiyan Rum ile bunun yarısı kadar Rumca konuşan Müslümandan oluşmaktaydı. Şimdi ilçe merkezi olan kasaba eski Karidya/Cevizlik köyüdür. ■ Maçka köy ve mahalle adları, Sümela, Vazelon ve Peristera manastırlarının 1278, 1364, 1386 ve 1415, 1417, 1429 tarihli vakfiyelerinde kayıtlıdır (B&W 251 vd.). Burada çoğunu 1364 olarak işaretledik.
SN■ Koord: 40° 48' 39'' D, 39° 36' 47'' K
Of ilçe
-
Of -
Trabzon■ Geçmişte Of, Hayrat, Dernekpazarı ve Çaykara ilçelerini kapsayan bölgenin ortak adıdır. Bölge ve nehir adı olan Ophis/Of 2. yy’dan itibaren kaydedilmiştir. Halen Of ilçe merkezi olan kasaba 19. yy’da Solaklı adıyla kuruldu. ■ İlçe bütünü 17. yy’da Müslümanlığı kabul etmiş yerli nüfustan oluşur. 20. yy başında ilçe nüfusunun tamamına yakını Müslüman olduğu halde çoğunluk Rumca konuşurdu. Halen sadece Çaykara ilçesinin köylerinde Rumca yaygındır.
SN■ "İlçe bütünü 17. yy'da Müslümanlığı kabul etmiş yerli nüfustan oluşur" kısmı hariç notunuza katılıyorum. Of vadisini oluşturan bölgenin belki üçte biri dışarıdan (yani Anadolu çevresinden) yerleşmiştir ve bu durum yalnızca sülaleler açısından kayıtlıdır. Çaykara ve Dernekpazarı ilçelerinin çoğu yerleşiminde Rumca konuşulurken Of ve Hayrat ilçelerinin ancak bir veya iki yerleşiminde Rumca anadilli nüfus bulunur. Trabzon Merkez'in doğusundan Rize Çayeli'ye kadarki çizgi için kesin etnisite belirtmek cidden zor, dolayısıyla sülalelere ayırarak devam etmek daha mantıklı olacaktır.
metonio■ Başta Şakir Şevket olmak üzere birçok tarihçi Of halkının neredeyse tamamına yakınının Rum kökenli olduğunu eserinde belirtmiştir. İlçeye sonradan göç ise yok denecek kadar azdır. Of halkının sahil kesimi de dahil Rumcayı 100-150 yıl öncesine kadar muhafaza etmesinin başlıca sebebi ise medreselerin Rumca eğitim vermesidir. Mesela eğitim merkezi olan Solaklı vadisine nispeten uzak olan Hayrat'ta Rumca neredeyse hiç konuşulmaz.
Ali■ Koord: 40° 56' 45'' D, 40° 16' 19'' K
Ortahisar ilçe
-
Ortahisar -
Trabzon■ Trabzon’un sur içi bölümünü oluşturan üç kısımdan biri olan Ortahisar, 2014 idari reformuyla Trabzon merkez ilçesinin adı olmuştur.
SN■ 1486 yılında Osmanlı topraklarında Müslüman olmuş bir Arnavut veya Boşnak topluluğu mu vardı? Ayrıca neden ve nereden Yunan yerleştirilsin? Arnavutların toplu İslamlaşması 1500lerin ortalarında, Boşnak alt etnisitesinin oluşumu ise 1600lü yılların başlarına denk geliyor.
metonio■ Çoğunluk Kuman Türküdür.
Ali■ Koord: 41° 0' 8'' D, 39° 43' 8'' K
Sürmene ilçe
-
Sürmene -
Trabzon■ Sürmene esasen bugünkü Araklı, Sürmene ve Köprübaşı ilçelerini kapsayan bölgenin adıdır. 20. yy başına dek Sürmene adını taşıyan kaza merkezi, şimdiki Araklı kasabasıdır. Cumhuriyetten sonra Sürmene adı eski Homurgan, Gölense, Civra ve Kastel mahallelerini kapsayan alana taşındı.
SN■ Koord: 40° 54' 22'' D, 40° 6' 45'' K
Şalpazarı ilçe
-
Şalpazarı -
Trabzon■ 20. yy başında
Çepni yerleşimi.
■ Aslı Şar Pazarı veya Şarlı Pazarı olup, bu yerde şal yapıldığı için bu adı aldığı rivayeti halk etimolojisidir. ■ Ağasar esasen ilçe merkezi içinden akan derenin ve bu dere etrafında bulunan 29 parça Türkmen köyünün ortak adıdır. İlçe merkezi eski Kireç köyüdür.
SN■ Koord: 40° 56' 33'' D, 39° 11' 38'' K
Tonya ilçe
-
Tonya -
Trabzon■ Tonya idari birim adıdır. İlçe merkezi eski Ortamahalle köyüdür. 19. yy sonunda ilçe (idari birim) nüfusu 8000 Müslim ve 1676 Rum hane idi.
SN■ Osmanlı belgelerinde “Tonya” adı ilk defa Akçaabat kazasına bağlı bir Karye/köy olarak, 1583 tarihli,Tapu Tahrir Defterinde kayda geçer. Tonya karyesine bağlı Kumyatak ve Karaağaç (Asporyani) adlı mezraları vardır. 1869 Trabzon Vilayet Salnamesi”nde Tonya ve Vakfıkebir’in nüfusu birlikte yer almaktadır. 106 köyde, 4058 hane olduğu ve 15701 müslüman nüfusun yaşadığı belirtilmekte, “Çerkes, Rum, Ermeni” nüfusa rastlanmamaktadır bu sırada Tonya Gümüşhane’ye bağlı bir bucak merkezi olarak görünür.
Seddül Bahir■ Halkın büyük bir kısmı Rumca ve Türkçe anadilli "Horumlardan" meydana geliyor. Az bir kısmı da Şalpazarından gelme "Çepni" kökenli.
Ali■ 8000 Hristiyan Helen âilenin 17. asırdaki islamlaşma sebebiyle Platana (Akçaabat) ve Trabzon'dan gelerek Tonya ve çevresine sığındığı yazılıdır.
Manav■ Koord: 40° 53' 8'' D, 39° 17' 26'' K
Vakfıkebir ilçe
-
Vakfıkebir -
Trabzon■ Fol ırmağı ağzında olduğu için Fol Pazarı ve Büyük Liman adını taşımıştır. Şimdi kasabanın doğu uzantısının adı olarak kullanılan Büyükliman adı esasen kasabanın eski adlarından biridir. ■ İlçedeki köy adlarının hemen hepsi Rumca iken 1913 yılında Dahiliye Nezareti kararıyla Türkçeleştirildi.
SN■ Koord: 41° 2' 44'' D, 39° 16' 35'' K
Yomra ilçe
-
Yomra -
Trabzon 1928 📖:
Yomra (idari bölge)
■ İlçeye adını veren asıl Yomra 3 km daha batıda ve tepede olan Yalıncak (Yemora) köyüdür. Nahiye/kaza merkezi 19. yy’da Dirona köyüne (şimdi Gürsel mahallesi) taşındı. Sahilde batıya doğru genişledi.
SN■ Çoğunluk Kuman Türküdür.
Ali■ Koord: 40° 57' 28'' D, 39° 50' 58'' K