Akyazı ilçe
-
Akyazı -
Sakarya■ İlçe nüfusu Karadenizliler (halk arasında `Lazlar`), Rumeli muhacirleri ve Kafkasya kökenlilerden (halk arasında `Çerkes`) oluşur.
SN■ Geyve'nin Görenler köyünü basan şakilerden, Akyazı'nın Kançay köyünden Temeşvek'in yakalandığı. Yalova'nın Sofucuk köyü civarında bir şahsı soyanlardan Karamürselli Kırbaşoğlu Zekeriya ile Hacı Osman yakalanarak merkeze götürülmekte iken, soyguncuları kurtarmak isteyen bir grubun, müfrezeyle girdikleri çatışmada bir netice elde edemedikleri ve bilahare onların da takibine başlandığı. H-13-04-1338
Manav■ Koord: 40° 41' 0'' D, 30° 37' 29'' K
Arifiye ilçe
-
Arifiye -
Sakarya■ Demiryolu istasyonu çevresinde 19. yy son çeyreğinde oluşan kasabadır. Daha önceleri Sapak adlı mevki olduğu kaydedilir.
SN■ Koord: 40° 42' 47'' D, 30° 21' 40'' K
Ferizli ilçe
-
Ferizli (
Söğütlü bucağı) -
Sakarya■ Eski Söğütlü bucağından ayrılarak 1990’da ilçe oldu. Nüfusu büyük ölçüde Rumeli muhacirlerinden oluşurken 1980’lerden sonra yoğun Karadenizli göçü oldu.
SN■ Mübâdele ile Selânik vilâyetine bağlı Vodinalı Pomaklar iskân edilmiştir. Son yıllarda Karadeniz bölgesinden göç almıştır.
Manav■ Koord: 40° 56' 22'' D, 30° 29' 18'' K
Geyve ilçe
-
Geyve -
Sakarya■ 19. yy sonunda kaza nüfusu yaklaşık 2000 hane Türk, 1500 hane Ermeni ve 1000 hane kadar Hayhorom’dan (Rum Ortodoks mezhebine mensup Ermeni) ibaretti. İlçe merkezi nüfusu Türk idi. (Epr II.389-390.)
SN■ 4000 senelik bir yerleşim olan Geyvenin şehir içi bugün Manavlardan teşkildir. 1920'ye kadar Çiftlik ve Kepekli mahalleleri Rum ve Ermenilerindi. Yakınlarda bir köyde Aya Minas ayazması akmaya devam eder.
Manav■ Koord: 40° 30' 24'' D, 30° 17' 24'' K
Hendek ilçe
-
Hendek -
Sakarya■ Türkçe ’Han dağı’ adından türediğine ilişkin rivayet mesnetsizdir. İlçe nüfusunun tamamına yakını Kafkasya, Rumeli ve Doğu Karadeniz göçmenlerinden oluşur. Gürcüce, Abhazca, Çerkesçe, Lazca, Hemşince, Romeika (Karadeniz Rumcası), Boşnakça ve Bulgarca konuşan azınlıklar mevcuttur.
SN■ Koord: 40° 47' 56'' D, 30° 44' 44'' K
Karapürçek ilçe
-
Karapürçek -
Sakarya■ Halk arasında Abısafi (`saf su`), Alpsofi, hatta Aksofu adları kullanılır. Aslı Ab-ı Sufî (`sofu suyu`) olmalıdır. ■ 15. yy tahrirlerine göre halkı Kürt aşireti iken daha sonra bunlar Rumeli’ye göçürülüp ’perakende’ edilmiştir. Barkan 349.
SN■ İlçenin yerli halkı Manav adı verilen halktan oluşmakta iken, çeşitli göç hareketleri sonucunda Kafkasya, Karadeniz, Kuzey Irak ve Balkanlar'dan vatandaşlarımız gelerek yerleşmişlerdir.
■ Abaza muhacirlerinden İzmid'de sakin Hacı İbrahim, İzmid'in Karaburçak karyesinden Kobzac bin Kirzana ve Varna ile Mustafabeyler karyesinden Çeço'nun Kafkasya'da kalan ailelerinin buraya getirilmesi talebi. (Dahiliye; Muhaceret) M-19-05-1873 Adapazarı kazasının Akyazı nahiyesi köylerinden Karapürçek karyesinin, bağlı bulunduğu Yurtan Divanı'ndan ayrılması talebinin değerlendirilmesi için bazı bilgilerin istenmesi. H-12-04-1338
Manav■ Koord: 40° 38' 30'' D, 30° 32' 17'' K
Karasu ilçe
-
Karasu -
Sakarya■ İlçeye adını veren Karasu köyü şimdi Küçük Karasu adıyla anılmaktadır. İlçe merkezi daha sonra İncirli/İncilli kasabasına taşınmıştır.
SN■ İlçenin merkez mahallesi resmi olarak halen 'İncilli' olarak anılır.
Erh'S.■ Nüfusun çoğunluğu Doğu Karadeniz ve Kars göçmenleridir.
■ Çevre köy Rumlarından bir grup Gümülcinenin Thrilorio köyünde oturmakta olup 'tepike' isimli tatlı yapımını devam ettirmektedir. Çobanyataklılar Kozani Akrini köyünde iskânlı. Selânik Mesimeri köyünde de Karasulu Helenler iskânlıdır. Ekseriyetle Kozani köylerinde iskânlıdırlar. İzmid'in Kandıra kazasına bağlı Karasu nahiyesinin Çobanyatağı köyü civarında araştırılarak ortaya çıkarılan simli kurşun ve çinko madeninin İzzet Beyzade Reşid Bey'le arkadaşlarına imtiyazı verilmesinden dolayı sandığa ait paranın alınması. (Teshilat Sandığı, Muhacirin Komisyonu, Orman ve Maadin, Dahiliye) Karacaali ve Ahiçelebi Kaymakamları Seyid Ali Efendi ile Galib Bey'in icra-yı becâyişleri. (Dahiliye) H-21-12-1322.
Hristiyan Helenlerin kaçışında sonra Karasu'da kalan bütün mal ve mülk hükümet tarafından İpsiz Recep' hediye edildi, o da hemşehrilerine sattı, hediye etti. Kuvvacılardan hediye kabul etmeyenler çok oldu.
Tarih: 25/Ra/1316 (Milâdi 1898) Dosya No:20 Gömlek No:32 Fon Kodu: DH.TMIK.S.. Kandıra kazasına bağlı Karasu nâhiyesinin Kandıra’dan ayrılarak Adapazarı kazasına bağlanması talebi.
Kandıra kazası dahilinde Karasu nahiyesi civarında vaki simli kurşun madenini kendilerinin keşfettiklerini iddia eden Mardiros ile Laz Arif ve şürekası arasında cereyan eden münazaa hakkında tahrirat. (Hüdavendigar 2) H-28-04-1309
Manav■ Koord: 41° 5' 43'' D, 30° 41' 32'' K
Kaynarca ilçe
-
Kaynarca -
Sakarya■ 20. yy başında
Manav yerleşimi.
■ Osmanlı döneminde Şeyhler nahiyesi merkezi idi. Yeni kasaba 1960'lı yıllarda Şeyhler ile Hatipler köyleri arasında kuruldu. Yakındaki Büyük ve Küçük Kaynarca köylerinden ilhamla Kaynarca adı verildi.
SN■ 90'lara kadar Manav köylerinde ipek böceği yetiştirilmekteydi. Canos ismindeki bir Manav köyü 16. asırda şu şekilde kaydedilmiştir: Mirliva hassı olan köyde dokuzu hariçten, biri pir-i fâni 66 kişi yerleşik olarak kaydedilmiş olup, toplam 5420 akçe gelir yazılıdır. Söz konusu gelirin 2366 akçesinin hububat türü vergilerden, 701 akçesinin hane ve mücerred, 190 akçesinin keten ve meyve, 230 akçesinin hayvancılık, 39 akçesinin değirmen ve 149 akçesinin bâd-ı hevâ-deştbâni türü vergilerden sağlandığı anlaşılmaktadır. Tespit edilmeye muhtaç bir Manav köyü de 16. yy bahsi geçen Manavların Gündüzlü köyüdür.
Manav■ Koord: 41° 1' 53'' D, 30° 18' 25'' K
Kocaali ilçe
-
Kocaali -
Sakarya■ Vaktiyle İncilli / Karasu içinde küçük bir yerleşimdi. Bu çevrede Ordu muhâciri Helenlerin kurduğu 14 adet köy vardı.
Manav■ Koord: 41° 3' 11'' D, 30° 50' 57'' K
Pamukova ilçe
-
Pamukova -
Sakarya■ Bizans tarihinde Anadolu ordularının içtima yeri olarak anılan Malagina, Clive Foss’a göre Pamukova ile Mekece arasındaki alandır. Osmanlı döneminde ’Akhisar-ı Geyve’ ve ’Sakarya Akhisarı’ görülür.
SN■ H. İnalcık'ın "Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481)" eserinde (sayfa 38) Pamukova'nın önceki adının Metabole olduğundan bahsedilmektedir.
Balkan■ Şehir merkezi Manav ve Balkan Muhaciri, dağ köyleri ise Laz ve Gürcü yerleşimleridir.
Cepni41■ 1304'de Osmanlının fethettiği zikredilmiştir. Manav yerleşimi iken Rumeli muhâcirlerinin iskânıyla köy genişledi. Hisarın Bizans devrindeki ismi Midos olmalı. 17. yy'da Eğinli Ermeni göçmenlerden buraya yerleşenler olmuştur. Selanik vilayeti Siroz livası Zihne kazası Kormişte köyünden gelip, Kocaeli ili Geyve kazası Akhisar köyünde iskan edilen tütüncü Mustafa oğlu Mustafa'ya ait tasfiye talepnamesi.
Manav■ Koord: 40° 30' 30'' D, 30° 10' 1'' K
Sapanca ilçe
-
Sapanca -
Sakarya■ Türkçe isim Yunanca Sophon biçiminden uyarlanmıştır. Evliya Çelebi’nin anlattığı `Sabancı Koca` hikayesi masaldır.
SN■ Koord: 40° 41' 26'' D, 30° 16' 0'' K
Serdivan ilçe
-
Serdivan (
Kâzımpaşa bucağı) -
Sakarya■ 1924 yılında yapılan mübadelede Serdivan'a şimdiki Yunanistan Drama vilayetine bağlı Raholika/Ravika köyünden ilk muhacirler yerleştirilir. Ravika'nın şimdiki adı Kalifitos'dur.
ekaragoz■ 1928’de Arnavutluk’tan, 1934 yılında da Bulgaristan, Yugoslavya ve Kocacık’tan, 1948’de Karadeniz’den ( Trabzon ve Rize) 1951’de yine Bulgaristan ve Yugoslavya’dan gelen göçmenler sebebi ile her geçen gün artmıştır.
■ Bilinen ilk sâkinleri Kürdlerdir. Osmanlıda "Şıhbızınlı Türkmân Ekrâdı" tâbir edilirdi. İsmi vaktinde etraftaki çiftliklerin, köylerin tâbii olduğu divanlardan en büyüğü olabileceğini düşündürüyor. Kandıra ve İzmit köylerine dağılan Kürdler yerlileşmiştir. Bölge Kürdleri sâdece Akyazıda toplu kalmayı başarmışsa da Kürdçe azalmıştır. 1790 itibâriyle Moralı/Tesalyalı Helenler yerleşmeye başlamış. Rumların oturduğu kadim Serdivan bugünkü Serdivan merkezinden 3-4 km batı istikâmetindeydi bugün yeller esiyor yerinde. Adapazarı'nın Serdivan köyünde iskanları kararlaştırılan Drama'nın Raholika köyü muhacirlerine ait çift hayvanlarının uzun süre bekletilmemesi. 30.03.1924. Mübâdele ile ayrıca Rakovo (Kratero) köylüleri iskân edilmişti. 1900/01 tarihli belgelerden anlaşıldığı üzere de Adapazarı yakınlarında Gökçeviran’da(Gökviran) Fransız uyruklu Emil Bodvin’in kuruttuğu bataklığa Boşnak muhacirlerinin elkoyması üzerine tazminat talebi ile karşılaşmıştı.
Manav■ Koord: 40° 45' 52'' D, 30° 21' 15'' K
Taraklı ilçe
-
Taraklı -
Sakarya■ Merkezde Manav yerleşimi, İğdelik mahallesinde Abdal yerleşimi. Antik ismi: Dablais. İbni Battuta bu çevredeki halkın kendisiyle farşça konuşmaya çalıştığını zikreder. Buradan Rumeline perâkende edilen Ekrad gruplarından bahsedilir. 1291'de Taraklı'da bulunan Manavların Göynük ile berâber bir antlaşma yapılarak Bizans'ta İstanbul Sirkeci'de iskân edildiğini rivâyet eden Türk târihçiler olmuştur. Camii avlusunda Bizans işi helence yazılı taşlar görülmektedir (ΕΤΟΥΣΚΧΡΗΣΤΟΣΜΗΝΟΛΟΤΟΥΕΑΥΤWKAΙΤWΛΑΗΤΗΣΥΝΒΙΚΑΙΜΗΝΔΟΤWWΥΙΖΗΣΑΝΤΙΕΤΗΑΗ yazılıdır)
Taraklı kasabasında mukim Attar Hacı Selim'in yanında çalışan Ermeni Karabet'in İslamiyeti seçtiği. H-04-02-1270
Manav■ Koord: 40° 23' 48'' D, 30° 29' 34'' K