Bağlar ilçe
-
Bağlar -
Diyarbakır■ Körfez Savaşı sırasında mülteci olarak gelen Kuzey Irak'lı Kürtlerden vatandaşlığa geçenlerin önemli bir kısmı Bağlar civarında yerleşime tabii tutulmuştur.
metonio■ Koord: 37° 55' 27'' D, 40° 12' 9'' K
Bismil ilçe
-
Bismil -
Diyarbakır■ Bismil'in Kürtleri olan Milan aşiretinin sözsel anlatımına ve kendi aşiret kayıtlarına göre "Bismil" adı "Bistmal" kelimesinden geliyor.Bu da "Yirmi Hane" demek.
LakedemonianZvingi■ Bir kaç haneden oluşan önemsiz bir mezra niteliğindeyken Diyarbakır ovasının iskânı neticesiyle önce Konya, sonra da Bulgaristan göçmenlerinin iskânına açılmış ve merkezi bir kasaba hâline getirilmiştir. Çevre yerleşimler ağırlıkla Alevi Türkmenlerden oluşurken bir kaç yerleşim Bulgaristan göçmeni Türklerden oluşur, nüfusun geri kalanı ağırlıkla Kürttür.
metonio■ Dumlupınar mahallesinde halen Alevi Türkmen azınlık yaşıyor.
MCB■ Koord: 37° 50' 48'' D, 40° 39' 57'' K
Çermik ilçe
-
Çermik -
Diyarbakır■ 4. yy’da Ammianus Marcellinus ve 9. yy’da Süryanice Zuknin vekayinamesinin şifalı ılıcasıyla ünlü olduğu belirtilen Abarnê kentidir. Çermük Ermenice `ılıca` anlamına gelir.
SN■ © 24.10.1821 Tuna sahillerinde bina olunan kaleler masrafı için üçe ayrılan Şeyh Bızinli aşiretinin Çermik'teki kısmının hisselerine düşen beş yüz kuruşu miriye teslim eyledikleri.
deyar heyran■ Koord: 38° 8' 8'' D, 39° 26' 58'' K
Çınar ilçe
-
Çınar -
Diyarbakır 1977rh 📖:
Melkiş (idari bölge)
■ Han Akpınar köyü Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır’a bağlı küçük bir köy iken 1935-1950 arasında Bulgaristan ve Kudüs’ten gelen göçmenlerin yerleştirilmesiyle büyüyüp 20.12.1938’de eski adı Melkiş nahiyesi olan Çınar ilçesi merkezi yapılmıştır. İlçeye adını veren Çınar köyü ilçenin batısındaki eski aşiret arazisindedir.
SN■ Koord: 37° 43' 27'' D, 40° 24' 52'' K
Çüngüş ilçe
-
Çüngüş -
Diyarbakır■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi. Şimdi
Türkmen yerleşimi
■ Şehrin doğusunda ovaya hakim bîr tepe üzerinde kurulmuş olan Sırahayats Surp Astvadzadzin Manastırı 1895’e dek piskoposluk makamı idi. 1895 olaylarında tahrip edildi. Şehirde ayrıca Surp Garabed Katedrali’yle Mesrobyan ve Sahagyan Kolejleri, Katolik ve Protestan Ermenilere ait birer kilise, Protestan Ermeni cemaatine ait bir okul mevcuttu.
SN■ 44 köyden yaklaşık 8 köy Türkmen olmakla beraber geri kalanı Zaza köyleridir. Zazacaları kulp Zazaca’sına göre daha serttir. Bu ilçede Kürt yerleşke yoktur.
Renas■ 37* köyden 13*ünde Türk/Türkmenler yaşamakta, bir köyde Kurmanci-Kürtler yaşamakta. Geri kalan tüm köyler Zaza kökenlidir. Türk/Türkmenlerin yaşadığı köylerin 6'sında Zazalar da yaşıyor. Çüngüş'ün şehirlisi de ağırlıkla Türk/Türkmen kökenli. Çüngüş ilçe geneli kütüğe göre %60 Türk, %35 Zaza ve %5 Kürt vb. kökenli bir ilçe iken günümüzde nüfusun %50 üzeri Zaza ve Kürtlerden oluşuyor.
metonio■ 1953'te Karakaya Barajının yapılmaya başlanması sebebiyle Elazığ'dan Diyarbakır'a bağlanmıştır.
Anonim■ 19. yüzyılda yaklaşık erkek ve kadın toplam altı mahallede 2.385 Hristiyan Ermeni nüfus ve iki mahallede 1.345 Müslüman Türk nüfus yaşamaktadır.
MCB■ Koord: 38° 12' 45'' D, 39° 17' 19'' K
Dicle ilçe
-
Dicle -
Diyarbakır■ Şerefname'ye göre 13. veya 14. yy'da buraya yerleşen Pir Mansur, Mirdasî aşiretinin desteğiyle beylik kurmuştur. Türbesi halen ziyaretgâhtır. ■ Piran kasaba adıdır. Bir dönem Eğil ilçesi merkezi burası idi. Sonra Eğil kasabası ayrı ilçe olunca geri kalan ilçeye Dicle adı verildi. ■ İlçenin güney ve doğu kesimi tamamen Zazadır. Diğer kesimler karışıktır.
SN■ © 03.10.1810 Meadin-i Hümayun'a tabi Eğil kazası Piran karyesinde yüz yedi adet küfi hat ile meskuk akçe zuhur ettiği... © »»» 20.12.1938 Diyarbakır ili Çınar kazası merkezinin Hanakpınar köyüne; Hanik nahiye merkezinin Kilvan köyüne; Eğil kaza merkezinin Piran köyüne ve Dicle nahiye merkezinin de Eğil köyüne nakledilmesi.
deyar heyran■ Hem Zazaca hem de Kürtçe konuşulur.
I-Omer-I■ Dicle ilçe merkezinin ve köylerinin tamamına yakını Zaza kökenlidir. Kürtler azınlıktadır, Türkler ise yok denecek kadar azdır.
metonio■ Koord: 38° 22' 30'' D, 40° 4' 25'' K
Eğil ilçe
-
Eğil -
Diyarbakır 1936g 📖:
Dicle (idari bölge)
■ Güneydoğu Torosların Diyarbakır ovasına açılan kapısı ve Diyarbakır-Malatya yolunda önemli bir konaktır. ■ 16.-19. yy’lar arası Mirdasî Kürt beyliğinin başkenti idi. ■ 1936’da Eğil adı ve ilçe merkezi Piran kasabasına aktarıldı; Eğil’e Dicle adı verildi. 1951’de bu durum tersine çevrilerek Dicle Eğil, Eğil de Dicle oldu.
SN■ Eğil (Mirdasi/Mîrdêsan/Merdis) Beyliğini kuran kişi Pir Mansurdur. Hakkariden gelen Pir Mansur, Eğil Kalesi yakınlarına yerleşmiştir. Onun yerine sırayla Pir Musa, Pir Bedir geçmiştir. Pir Bedir, oradaki Kürd aşiretlerin desteğiyle Eğil Kalesini fethetmiş ve burada hakimiyet kurmuştur. 1883-1884 tarihli Diyarbekr salnamesinde Eğil Mirdasi hakimleri olarak geçer. © Palu Hakimi Cemşid Bey ve adamlarının Eğil Beyi Kâsım'la aralarında olan dâvanın Dergâh-ı Muallâ'da görülmesi için... ( 1564–1565)]
deyar heyran■ Kasaba merkezinde yerli Türk azınlık da bulunuyor.
metonio■ Koord: 38° 15' 28'' D, 40° 4' 53'' K
Ergani ilçe
-
Ergani -
Diyarbakır■ Asur kralı III. Şalmanaser'im MÖ 856 yılına ait sefer kaydında Argnia Dağı olarak anılan yerin adını taşır. Adın kökeni belirsizdir. Arğni kalesi 1052 yılında burayı ele geçiren Hapel oğlu Harpik adlı Ermeni beyi münasebetiyle anılır. Kalenin aşağısındaki kasaba daha geç tarihte ortaya çıkmış görünmektedir. 19. yy’da Ergani kaza merkezi kuzeydeki Maden kasabasına taşındı; eski kasabaya Osmaniye adı verildi. 1930’larda yeniden Ergani adı benimsendi.
SN■ Kako Kürtçede abi demektir. Kako'lar Türkmen olduklarını kabul etmezler. Yaşlıları Türkçe bilmezler.
Qazi■ İlçe merkezi kendilerine "Kako" lakabı takan Karakeçili Türkmenlerinden oluşurken yoğun Kürt ve Zaza göçü almıştır. Halen Türkler şehirde azınlığa düşmüştür.
metonio■ Kako olarak belirtilen aileler Türkmendir. Şam ve Halepten göçen Sunni Türkmenler vardır. Sunni Türkmenlerin yanı sıra İç Anadolu ve Tunceli den göçen Alevi Türkmen ve Kürt aileler vardır. Canbekli ve Sarı Saltuk ocak ve aşiretlerinden Türkmen alevi kökenliler mevcuttur. Ergani merkezde ise hala ermeni kökenli aileler vardır bulunmaktadır.
Utku■ Koord: 38° 16' 11'' D, 39° 45' 37'' K
Hani ilçe
-
Hani -
Diyarbakır■ Bölge halkı "Yeni" olarak telefuz etmektedir .Yeni Zazaca'da "Kaynak su, pınar, göze", Arapça "Ayn " sözünden.
■ © 18.11.1819 Diyarbekir'e tabi Heni kazası ahalisinden Timur ve Eğil kazası kurasından Delilbaşı Tirkanlıoğlu Mehmed nam şakilerin...
deyar heyran■ Hani merkezdeki halkın % 70 i Zaza'dır. Ancak bölgede yerleşik olan Zaza toplumunun büyük çoğunluğu Kürtleşmiştir. Köylerinde Kürtçe ve Zazaca konuşulur.
■ Koord: 38° 24' 46'' D, 40° 23' 36'' K
Hazro ilçe
-
Hazro -
Diyarbakır■ Bilge Umar Hazro’nun Asur kaynaklarında *Hataro adıyla anıldığını belirtse de bu görüşün dayanağı anlaşılamadı. ■ Moltke’nin 1839 tarihli haritasında bugünkü Hazro kasabası Emlax, Silvan-Hazro sınırındaki Darköprü köyü ise Hazru adıyla gösterilir.
SN■ Koord: 38° 15' 12'' D, 40° 46' 53'' K
Kayapınar ilçe
-
Kayapınar -
Diyarbakır■ Diyarbakır yakınında Payaslar köyü mevkiinde 1980'lerden sonra gelişmiş, 1991'de Kayapınar adıyla belediye, 2008'de ilçe olmuştur.
SN■ Koord: 37° 57' 16'' D, 40° 9' 2'' K
Kocaköy ilçe
-
Kocaköy (
Kayacık bucağı) -
Diyarbakır■ Naci Akdemir'in Kocaköy (Karaz) adlı yapıtında, bu yerleşim yerinin geçmişte su tesfiyesi için yeraltına döşenen toprak borulardan geldiği öne sürülmaktedir. Bilahare Kocaköy'ün 1 km kuzeybatısında kalan Diyarê mâlân (evler diyarı) mevkiinde çokça seramik eşya bulunmuştur.
El Karazî■ Bu ilçenin adı Şikeftan Karaze denen Bakır Çağı dönemi 70'den fazla mağara vardır.
LakedemonianZvingi■ Koord: 38° 17' 26'' D, 40° 30' 7'' K
Kulp ilçe
-
Kulp -
Diyarbakır■ Kulp idari bölge adı, Pasur kasaba adıdır. Şimdiki Kulp ilçesi, eski Kulb ve Talori/Talvori kazalarını içerir.
SN■ © 19.08.1894 Talori ve Kulp cihetindeki silahlı Ermeni fesede ve eşkiyasının Favrikad, Bekranlı ve Badikanlı aşiretleri üzerine hücumla mücadele vuku bulduğundan tenkilleri zımnında asakir-i şahanenin hemen sevki.
deyar heyran■ Koord: 38° 30' 5'' D, 41° 0' 36'' K
Silvan ilçe
-
Silvan -
Diyarbakır■ Fars hükümdarı I. Yezdgerd (ö. 410) zamanında Süryani azizi Mar Marûthâ tarafından Mîpherkat adıyla kurulduğu anlatılır. Arapça Mîyafarqîn biçimi 20. yy başlarına dek kullanılmıştır; halen yerli halk Farqîn adını tercih eder. Kürtçe olan Silvan adı 15.-16. yy’da burada hüküm süren Silivanî/Süleymanlı Kürt beyliğinin adından gelir. ■ Von Moltke ve Lehmann-Haupt’tan bu yana antik Ermeni kenti Dikranagerd/Tigranokerta ile eşleştirilmiş ise de bu görüşün yeterli dayanağı yoktur.
SN■ Halen yöre halki isim olarak Silvan yerine daha çok Farqin ismini kullanmaktadir. İlçede Camiya Acem denilen fakat Selahaddini Kürdi (Selahattin Eyyubi) tarafindan yapildığı rivayet edilen tarihi cami olup Anadolunun en eski camilerinden biridir. Bir dönem Kürt kökenli Mervani hanedanına başkentlik yapmıştır. Bu devletin kurucusu Bad isimli zat olup Badikan aşiretinin bu kişinin torunlari olduğu rivayet edilir.
kahraman21■ Koord: 38° 8' 35'' D, 41° 0' 30'' K
Sur ilçe
-
Sur -
Diyarbakır■ Diyarbakır'ın tarihi şehir merkezini kapsayan ilçe 2015 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından bombalanarak büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Genel bilgi için Ditarbakır (il) maddesine bakınız.
SN■ Koord: 37° 54' 39'' D, 40° 14' 11'' K