Adalar ilçe
-
Adalar -
İstanbul■ Orta Bizans döneminde Dêmonisi/Dimónisi, yakın dönemde Büyükada’nın adından Prínkipo adları kullanılmıştır. Türkçede İstanbul adalarının özel bir adı hiç olmamış görünüyor.
SN■ Koord: 40° 52' 10'' D, 29° 8' 12'' K
Ataşehir ilçe
-
Ataşehir -
İstanbul■ Rum özel şahıslara ait olan Karaman Çiftliği arazisi Cumhuriyetin ilanından sonra Maliye hazinesine devredildi. 1978’de işadamı Kemal Ilıcak tarafından satın alındı. Çeşitli bankalarca haczedilen arazide 2002-2008 arasında kurulan yeni yerleşim önceleri Anatepe Uydukent adıyla anılırken 2008’de Ataşehir adıyla ilçe statüsüne kavuştu.
SN■ Koord: 40° 59' 33'' D, 29° 7' 39'' K
Avcılar ilçe
-
Avcılar (
Yeşilköy bucağı) -
İstanbul■ Eski Rum yerleşimi olan Ambarlı köyüne 1923’te Selanik ve 1929-30’da Bulgaristan muhacirleri iskân edildi. Yakındaki Avcılar Kahvesi mevkiinin köye katılmasıyla 1934’te köyün adı Avcılar olarak değiştirildi.
SN■ Amindos Çifliği bugün Avcılar Merkez Mahallesi ve İstanbul Üniversitesi Avcılar Yerleşkesi civarındadır. Ambarlı Köyü ismi 1795 yılı öncesine kadar dayanır. Bu Osmanlıca ve Batı dillerinde yayınlanmış haritalarla sabittir. 1924 yılında nüfus değişimi sırasında köye Yünanistan/Selanik/Emporio (Ömberya) köyünden göçmenler gelmiştir.
celal erhan tetik■ Koord: 40° 58' 53'' D, 28° 43' 26'' K
Bakırköy ilçe
-
Bakırköy -
İstanbul■ Osmanlı döneminde Makriköy adını taşıyan yerleşim 19. yy son çeyreğinde demiryolunun gelmesiyle canlandı. 1913 Balkan Harbi yenilgisi günlerinde Bakırköy olarak Türkçeleştirildi. ■ Bizans döneminde görülen Hebdomon (Evdomon) adı, Ayasofya’daki mil taşından itibaren yedinci milde olduğunu gösterir.
SN■ Koord: 40° 59' 8'' D, 28° 52' 31'' K
Başakşehir ilçe
-
Başakşehir -
İstanbul■ 1990’lardan itibaren iskân edilen bölge 2008’de ilçe statüsüne kavuştu.
SN■ Koord: 41° 6' 7'' D, 28° 48' 17'' K
Bayrampaşa ilçe
-
Bayrampaşa -
İstanbul■ İlçeye 1927 yılında Bulgaristan Muhacirleri göç etmiştir. 1950 yılında Makedonya'dan Makedon ve Muhacir Türk nüfusu ile Yugoslavya'dan yoğun Boşnak nüfusu da göç etmiştir.
Mustafa■ Koord: 41° 2' 36'' D, 28° 54' 34'' K
Beykoz ilçe
-
Beykoz -
İstanbul■ Yakın döneme dek Yoroz ve Beykoz adları eşdeğer olarak kullanılırdı.
SN■ Koord: 41° 8' 3'' D, 29° 5' 52'' K
Beylikdüzü ilçe
-
Beylikdüzü -
İstanbul■ 19. yy’da ’Bahçeler’ veya ’Jarden’ adıyla tanınan mesire alanına Cumhuriyet döneminde Kavaklı adı verildi. 1999 depreminden sonra yoğun şehirleşmeye uğrayan bölge 1993’te Kavaklı adıyla belediye, 2008’de Beylikdüzü adıyla ilçe oldu. Eskiden Beylikdüzü adı verilen düz alan ise şimdi Esenyurt ilçesidir.
SN■ 1915 yılına ait bir haritada Beylikdüzü, Haramidere yokuşunu çıktıktan sonraki düzlük bölgeye verilmiş bir isim. Yani şuan ki E-5 yolunun biraz güneyi ve biraz kuzeyi. Dolayısıyla Eskiden Beylikdüzü adı verilen düz alanın bir kısmı Beylikdüzü ilçesine bir kısmı ise şimdiki Esenyurt ilçesine dahildir.
Enes K■ Koord: 40° 59' 58'' D, 28° 38' 45'' K
Beyoğlu ilçe
-
Beyoğlu -
İstanbul■ 16. yy’dan itibaren İstanbul’un Frenk kolonisi Galata’daki Ceneviz kolonisinin surları dışına çıkarak bugünkü İstiklal Caddesi boyunca yayılır. Beyoğlu adının 16. yy’da Venedik dukası (1523-1538) Andrea Gritti’nin İstanbul’da doğup burada yaşayan oğulları Alvise ve Giorgio’nun emlakından dolayı verildiği rivayet edilir. ■ «Pera» sıfatı Bizans’ın en erken döneminden itibaren kullanılırsa da 13. yy’da Galata kolonisinin kurulmasıyla yer adı niteliğine bürünür. Galata’yı içerip içermediği çoğu zaman belirsizdir.
SN■ Koord: 41° 2' 8'' D, 28° 58' 50'' K
Büyükçekmece ilçe
-
Büyükçekmece -
İstanbul■ Çekmece adı, `halatla çekilen nakliye teknesi` anlamındadır. Köprünün olmadığı bir dönemde gölün ağzında karayolu ulaşımı bu şekilde sağlanmaktaydı.
SN■ Koord: 41° 1' 16'' D, 28° 34' 59'' K
Çatalca ilçe
-
Çatalca -
İstanbul■ Mübâdelen evvel halkın yarısı Rum Ortodoks yarısı yerli Müslüman idi. Çarşı içinde Hristiyanlar otururdu eski isim Metris kullanımdaydı. Mübâdele evvelinde bir kalem hareketiyle İstanbul'dan çıkarılıp ayrı bir vilâyet olarak gösterilp Rum halkının Helenistan'a mübâdil edilmesine sebep olunduktan sonra İstanbul kazâsı olarak devam ettirilmiştir. Selânik Gefyra köyünde iskân edildi Rum Ortodokslar.
Manav■ Koord: 41° 8' 34'' D, 28° 27' 44'' K
Esenler ilçe
-
Esenler (
Mahmutbey bucağı) -
İstanbul■ 20. yy başında köy meydanında Ay. Yórgios kilisesi ve ayazması olduğu, ancak nüfus çoğunluğunun `Çingene` olduğu belirtilir. İz kalmamıştır.
SN■ Nüfusun çoğunu Malatya, Kastamonu, Sivas, Sinop ve Giresunlu oluşturur.
■ Koord: 41° 2' 23'' D, 28° 52' 41'' K
Eyüp ilçe
-
Eyüp -
İstanbul■ Bizans döneminde burada bununan Aziz Kosmas ve Damianos yatırı önemli bir dini ziyaret makamı idi. Muaviye döneminde (M 7. yy) burada şehit olduğu rivayet edilen Hz. Eyüb el-Ensari’ye atfedilen yatır onun yerini almıştır. 1410 yılında Yıldırım Bayezid’in oğulları Süleyman Çelebi ile Musa Çelebi arasında Kosmidion muharebesi burada gerçekleşmişti.
SN■ Koord: 41° 2' 52'' D, 28° 56' 2'' K
Fatih ilçe
-
Fatih -
İstanbul■ 1460’lı yıllarda eski Aziz Havariler kilisesi yerine inşa edilen Fatih Sultan Mehmet külliyesinden ötürü.
SN■ Koord: 41° 1' 12'' D, 28° 56' 58'' K
Gaziosmanpaşa ilçe
-
Gaziosmanpaşa -
İstanbul■ 20. yy başında
Boşnak yerleşimi.
■ 1878 harbinden sonra Boşnak göçmenler iskan edildi, Hamidiye ve/veya Abdülhamit dönemi askeri kahramanlarından Gazi Osman Paşa adı verildi.
SN■ Koord: 41° 3' 36'' D, 28° 55' 16'' K
Güngören ilçe
-
Güngören (
Mahmutbey bucağı) -
İstanbul■ Nüfus Profili: Trabzonlu: 17,649, Malatyalı: 16,935, Diyarbakırlı: 15,308, Kastamonulu: 13,228, Sivaslı: 11,566
■ Koord: 41° 1' 10'' D, 28° 52' 23'' K
Kadıköy ilçe
-
Kadıköy -
İstanbul■ Xalkedon kenti Yunanistan’daki Megara kentinin kolonisi olarak rivayete göre MÖ 658’de kuruldu. Plinius’a göre en eski adı Prokerastis, daha sonra Kolpusa idi. 451 yılında Ortodoks Kilisesinde büyük ihtilafa yol açan Xalkedon Konsili burada toplandı. ■ Kadıköy adı 15. yy’dan itibaren kaydedilmiştir. Evliya Çelebi adın aslının Gaziköy olduğunu ve Seyid Battal Gazi’den dolayı adlandırıldığını belirtir. Ancak Evliya bu konularda güvenilir bir kaynak kabul edilemez.
SN■ Koord: 40° 59' 23'' D, 29° 1' 13'' K
Kartal ilçe
-
Kartal -
İstanbul■ YYun Xartalimín adı Türk fethinden hemen önce kaydedilmiş olup güçlü olasılıkla Türkçeden alıntıdır. Türkçe isim muhtemelen ilçenin sırtındaki Aetos/Aydos (Yun “kartal”) dağının adının tercümesidir.
SN■ Kartallı Rumlar 1916 nisanında Adapazar Eskişehir ve Kütahyaya sürgün edildi.
Manav■ Kartal'in kuzeyinde, üzerinde bir kale bulunan Aydos tepesinin adi Rumca'daki Aitos (Αετός) sözcügünden gelme, Aitos Türkce'de "kartal" anlamina geliyor. Buranin sahil bölümünün ismi, bir ihtimal Türklerle olan karsilikli iletisim ile birlikte "Kartal Limani" haline gelmis olabilir.
cem■ Koord: 40° 53' 58'' D, 29° 11' 36'' K
Küçükçekmece ilçe
-
Küçükçekmece -
İstanbul■ 6. yy’da yaptırılan saray dolayısıyla gündeme gelen Rhegion köyüdür. ’Çekmece’ adı için Büyükçekmece maddesine bakınız.
SN■ Nüfus Profili: Tokatlı:32,765, Sinoplu: 30,092, Samsunlu: 28,478, Mardinli: 27,784,Malatyalı:26,214.
■ Koord: 40° 59' 40'' D, 28° 46' 25'' K
Maltepe ilçe
-
Maltepe -
İstanbul■ Rıhtımın hemen karşısında halen batık olan Vordonissi adasında manastır vardı.
Manav■ Koord: 40° 55' 33'' D, 29° 7' 46'' K
Pendik ilçe
-
Pendik -
İstanbul■
Itinerarium Antoninum’da Pantixion Kadıköy’den sonraki ilk menzil, Prokopios’un Gizli Tarih’inde Belisarios konağının bulunduğu yer olarak anılır.
SN■ Sapanbağları, Yeşilbağlar ve Yenimahalle'de Boşnak kökenli nüfus bulunmaktadır.
metonio■ Koord: 40° 52' 46'' D, 29° 13' 50'' K
Sancaktepe ilçe
-
Sancaktepe -
İstanbul■ 2008 yılında Ümraniye ilçesine bağlı Sarıgazi ve Yenidoğan beldeleriyle, Kartal ilçesine bağlı Samandıra beldesinin birleştirilmesiyle ilçe oluşturulmuş ve Sancaktepe adı verilmiştir.
SN■ Koord: 41° 2' 2'' D, 29° 17' 23'' K
Silivri ilçe
-
Silivri -
İstanbul■ En az MÖ 5. yy'dan beri değişmemiş olan yer adlarındandır. Strabon isimdeki +bria bileşeninin Thrak dilinde `şehir` demek olduğunu belirtir. Bkz. Kalabria (Yolçatı-Silivri), Mesymbria (Batı Trakya)
SN■ Koord: 41° 4' 22'' D, 28° 14' 51'' K
Sultanbeyli ilçe
-
Sultanbeyli (
Samandıra bucağı) -
İstanbul■ Sultan Abdülmecid’in kızı Cemile Sultan’ın mülkü olan çiftlik 1911’de bir Belçikalı girişimciye satıldıktan sonra Ukraynalı Yahudi muhacirler iskan edildi. 1914’te Dünya Savaşı başlangıcında Yahudiler tahliye edildi. 1988’de FSM köprüsünün yapımından sonra gecekondu akımına uğradı. 1989’da belediye, 1992’de ilçe oldu.
SN■ Koord: 40° 57' 51'' D, 29° 15' 38'' K
Şile ilçe
-
Şile -
İstanbul■ Yunanca xêlê Χηλη esasen `yengecin kıskacı` ve mecazen (şeklinden ötürü) `mendirek` anlamındadır. `Küçük mendirek` anlamına gelen Xêlaita belki aynı adı taşıyan Kefken limanına oranla kullanılan isim olabilir..
SN■ Manavlar, Gürcüler ile Kafkasya'dan gelen diğer halklar, Boşnaklar ve 1950'den sonra Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinden gelen insanların yaşadığı bir ilçedir.
M. Hakan■ Şile çevresinde 7 tâne Rum Ortodoks Helen köy yerleşimi vardı.
Manav■ XV-XVII. yüzyıllarda Şile Kazasında sadece 2 yerleşim yerinde Rumlar yaşamaktaydı. Her ikisi de Bizans Döneminden kalma önemli birer kale ve liman kasabalarıydı. Bunlardan Şile’de, XVI. yüzyıla kadar hiç Müslüman yaşamazken, XVII. yüzyılda Müslümanlaşma oldukça artmıştır. Nitekim Fatih Devri kayıtlarına göre bu iki kaledeki Rum sayısı 105 iken, 1523 yılında 371’e, 1562 yılında 686’ya çıkmıştır.
Şile ve Astrabek Rumlarının uzun yıllar varlıklarını korumasında, bir sahil ve kıyı kasabası olmasına borçlu olmalıdır. Olasılıkla denizcilik ve bağcılıkla geçinen bu kasaba halkından Astrabek boşaldığı halde, buraya hiç Türk iskan olmaması, Türk ve Müslümanların yaşamaları için gerekli koşulların olmamasıydı. Şile sahilinde bir liman kalesi olan ve bugünkü Seyrek Kalesi ile civarında kurulu bulunan Astrabek kasabası, önemli bir Rum yerleşimiydi. Bu kasaba tümüyle Rum yerleşimi olmayı, XVII. yüzyıl sonuna kadar sürdürmüş ve kasabada hiçbir zaman Türk iskanı olmadığı gözlenmiştir. Hatta köydeki Rumlar, çeşitli nedenlerle köyü tümüyle boşaltmış olsalar da, bu kasabaya Türklerin iskan olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durum, köydeki Rumların köle özelliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Deniz kıyısında ve tarım alanı bulunmayan bu bölgede iskan olan köylülerin ya sadece bağcılık, ya da denizcilik yaparak geçimlerini sağlamaları gerekmektedir. Bu nedenle de Yörükler, kendileri için cazip olmayan bu bölgeye gelip, yerleşmemişlerdir.
Bu iki yerleşim yeri dışında birkaç köyde tek-tük Rum isimleri belirlenmiştir. Örneğin Üğümce köyünde 1466 yılında köylüler içinde bir Rum vardır. Bu Rumlar, köyün eski sakinleri mi, yoksa başka bir yerden gelmiş bir Rum olup olduğu belirlenememiştir. Yine Doğancıoğlu köyünde de 2 Rum kayıtlıdır. Bu köy, XV-XVI. yüzyılda limanı olan iri bir kasabadır. Olasılıkla eski Bizans yerleşimi üzerine kurulmuş köy olmalıdır. Körcivan köyünün ise Rum yerleşimi olduğu halde, XV. yüzyıldan itibaren tümüyle Müslümanlaştığı anlaşılmaktadır. Yine Akçe Kilise, Aleksi, Tova/Dova, Azgara/Ezgere, Kızılcaviran, Corca ve Çengi gibi köylerin de eski Bizans yerleşimleri olduğu düşünülmektedir.
Şile tahrir defterlerinde, başka tahrir defterlerinde karşılaşmadığımız Rumlara ait vakıf kayıtları bulunmaktadır. Örneğin “Vakf-ı Papa Şita” adıyla bir Rum vakfı kaydı vardır. Bunun dışında 3 Rum vakfı olup, tahrir defterlerinde vakfa dair bilgiler ayrıntılı olarak yer verilmesi sıradışı bir durumdur.
Bu vakıf kayıtlarına göre; Şile sakinlerinden Papa Şita v. Yorgi adlı Rum, Şile’de bulunan mülkünü ve evini, içinde İncil okunmak üzere vakfettiği kayıtlıdır. Yine Şile sakinlerinden Papa Hanya v. Sarı Papaz adlı kişi de, bir evini, yine İncil okunmak üzere vakfettiği kayıtlıdır. Yine Şile sakinlerinden Papa Kaya v. Kenek adlı Rum da, bir evini, içinde İncil okunmak üzere vakfettiği kayıtlıdır (BOA. TT. 630, s. 605).
Kaynakça: YALAKOVA'DAN YALOVA'YA Prof. Dr. Halil İnalcık Anısına Yalova Tarihi Araştırmaları
chaluri■ Koord: 41° 10' 26'' D, 29° 36' 46'' K
Şişli ilçe
-
Şişli -
İstanbul■ Şişli adının nihai kaynağı açık değildir. 1913’te açılan tramvay hattının son durağına bu ad verildikten sonra popülerlik kazandı.
SN■ Koord: 41° 3' 42'' D, 28° 59' 14'' K
Tuzla ilçe
-
Tuzla -
İstanbul■ Akritas Yarımadası 602 yılında imp. Fokas’ın oğlunun öldürüldüğü yer olarak anılır. Rumca isim 18. yy’da halen kullanılmaktaydı. 1912’de küçük bir balıkçı köyü olan yerleşime bu tarihten sonra Balkan Harbi ve Lozan mübadilleri iskan edildi. Kurulan çok sayıda tersane ile gelişen yerleşim, 1992’de Pendik ilçesinden ayrılarak ilçe haline getirildi.
SN■ Koord: 40° 49' 22'' D, 29° 17' 15'' K
Ümraniye ilçe
-
Ümraniye -
İstanbul■ Balkan Harbi muhacirleri için kurulan yeni yerleşim 1980’li yıllardan itibaren hızla gelişerek 2008’de ilçe statüsüne kavuştu.
SN■ Ümraniye, 17. yüzyılda Osmanlı kaynaklarında Yalnız Selvi adıyla anılan ve vakıf malı olarak görülen bir yerdir. Yalnız Selvi olarak adlandırılmasının sebebi ise bölgenin boş yani atıl vaziyette olmasıdır. Ümraniye'ye ilk yerleşenler Batum göçmeni Gürcüler ve Lazlar'dır. Daha sonraları Yugoslavya'dan gelen Boşnak ve Arnavutlarında ilçeye yerleşmiştir. En son ise Bulgaristan'dan Muhacir Türkler ile Pomakların da gelmesiyle ilçenin nüfus çekirdeği oluşmuştur. İstanbul'daki hızlı sanayileşme ve Anadolu'dan gelen büyük göç kitlesi ile Ümraniye birçok şehirden daha kalabalık ve büyük bir yer haline gelmiştir. Ümraniye'nin güncel nüfusu 713.000 dolaylarındadır. Fakat Ümraniye'nin kütük nüfusu TÜİK verilerine göre 40.000 civarındadır. Bu 40.000 kişilik çekirdek nüfus Boşnak, Türkmen, Arnavut, Gürcü ve Lazlar'dan oluşmaktadır.
Mustafa■ Koord: 41° 1' 39'' D, 29° 5' 42'' K
Üsküdar ilçe
-
Üsküdar -
İstanbul■ Polybius’a göre beldeyi ilk kez MÖ 410’da Atinalı general Alkibiadês tahkim ederek Hrysópolis adını vermiştir. Bizans imp. I. Manuel Komnenos’un (1143-1180) yaşamının son iki ayını bu yerde bulunan Skutárion adlı sarayda geçirdiğini tarihçi Nikitas Honiates bildirir (CXXXIX.565). Villehardouin’in 4. Haçlı Seferi kroniğinde bu yerden Scutaire/Escutaire olarak söz edilir. Scutarii/skoutaroi Roma ordusunda bir sınıf adıdır. Ancak Farsça
üsküdâr `menzil, ulak istasyonu` sözcüğüyle ilgili olması ihtimali göz ardı edilemez. Sonuç olarak bu yer, kadim çağdan beri İran'dan İstanbul'a gelen yolun son durağıdır.
SN■ Arnavutluk sınırları içerisindeki İşkodra kentiyle adaştır.
metonio■ Koord: 41° 1' 36'' D, 29° 1' 2'' K