? mahalle
-
Murgul -
Artvin■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi.
■ Koord: 41° 16' 28'' D, 41° 34' 6'' K
Adagül köy
-
Borçka -
Artvin■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi. Şimdi
Gürcü yerleşimi
■ Adagül köyünün eski adı Adaguli [Gürc]. Axaldaba bu köyün bir mahallesi.
Taner A.■ Koord: 41° 18' 41'' D, 41° 45' 2'' K
Akarsu köy
-
Ardanuç -
Artvin■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi.
■ 1908 yılında 157 nüfuslu Gürcü köyü idi.
_GEO■ Koord: 41° 6' 38'' D, 42° 7' 53'' K
Akçakale köy
-
Çıldır (
Doğruyol bucağı) -
Ardahan■ Çıldır gölüne ve ilçesine adını veren Çıldır kalesi burasıdır. İlçe merkezi daha sonra Zurzuna kasabasına taşındı.
SN■ Belki Gürcüce Bertaşeni (ბერთაშენი) - "keşişköy". Ayrıca Gürcüce Tetritsikhe (თეთრიციხე) "akça kale" kullanılır.
GEO■ Koord: 41° 4' 51'' D, 43° 17' 45'' K
Aktaş göl
-
Çıldır -
Ardahan■ Türkiye ile Gürcistan arasında bölünmüş olan göl, Gürcü tarafındaki başlıca yerleşim olan Kartsax’tan dolayı Gürcülerce Kartsax gölü (Kartsaxis Tba) olarak adlandırılır. Karşı yakadaki yerleşimlerin hemen hepsi 1828 Osmanlı-Rus savaşından sonra buraya iskan edilmiş olan Ardahan ve Erzurum kökenli Ermenilerdir.
SN■ Koord: 41° 12' 46'' D, 43° 12' 23'' K
Altaş köy
-
Ardahan Merkez -
Ardahan 1595t 📖:
Ur [
Gürcüce uro ურო "bir tür çalı" ]
■ Rus dönemi kayıtlarında nüfusu 'Türk Acaralı' olarak tanımlanır. Ahıska Türkü değildir.
SN■ Koord: 41° 9' 42'' D, 42° 52' 27'' K
Altıparmak köy
-
Yusufeli (
Sarıgöl bucağı) -
Artvin■ Gürc Parxali (Erm Parxar), Kaçkar Dağları’nın adıdır. Kaçkar zirvesinin güney eteğinde pek çok mahalleden oluşan bu köy olan bu köy erken Ortaçağlarda Tao/Tayk ülkesinin başkenti idi. Halen cami olarak kullanılan görkemli kilise 973 yılından önce Tao hükümdarı II. Bagrat tarafından inşa ettirilmiştir. ■ Köyde 1918'e dek bir miktar Ermeni nüfus bulunduğu bilinmektedir. Daha sonra Kırım göçmeni Tatar aileler de iskan edilmiştir.
SN■ Koord: 40° 58' 9'' D, 41° 23' 35'' K
Ardahan il
-
Ardahan Merkez -
Ardahan■ Gürcü Vekâyinamesi’ne göre önce Kaça-kalaki (Erm Kaçats-kağak) adını taşıyan kenti Milat-öncesi çağda kral Kartlos oğlu Odzrxos imar ederek Artaani adını verdi. Vekayinamenin mitolojik anlatımı, ilk Gürcü krallığını oluşturan beyliklerden birinin burası olduğunu düşündürür.
SN■ Koord: 41° 6' 43'' D, 42° 42' 10'' K
Ardanuç idari birim
-
Ardanuç -
Artvin■ İlçedeki yer adlarının çoğu Gürcüce, birkaçı Ermenice olup, cumhuriyet öncesi döneme ait Türkçe yer adı yoktur. 1926’da ilçe merkezi dışındaki tüm yer adları Türkçeleştirildi.
SN■ Koord: 41° 8' 11'' D, 42° 5' 10'' K
Ardanuç ilçe
-
Ardanuç -
Artvin■ Ptolemaios’un andığı Artanissa `Kur nehri ile Kafkas dağı` arasında olup `dünyanın en kuzey noktası`dır. Ancak Ptolemaios’un Kafkasya coğrafyası muğlaktır. Gürcü Vekayinamesinde ilk kez 5. yy sonlarında `Klarcet ilinde Artanuci adlı bir kale` anılır. Gürcüce adın anlamı belli değildir. Erm ard-anuş `tatlıtarla` ciddiye alınamaz.
SN■ Hilmi Uran Hatıratında "Fakat ağaçsız bir dağda, evleri birbiri üzerine yığılmış gibi duran Ardanoş hiç hoşumuza gitmemişti. Esasen Ermeni köyüydü ve kimseler yoktu" ifadeleriyle nüfus hakkında bilgi verir.
Utku Oziz■ Rus etnik haritasında Ardanuç ilçe merkezi Ermeni çoğunluk gözüküyor
xyz■ Koord: 41° 7' 26'' D, 42° 3' 55'' K
Armutlu mahalle (Şavşat bağ)
-
Şavşat -
Artvin■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ Ermenice konuşan Poşa yerleşimi idi. Şimdi dağılmıştır. Bakusa adlı mahallesi vardır.
SN■ Koord: 41° 14' 31'' D, 42° 21' 50'' K
Artvin il
-
Artvin Merkez -
Artvin 1933 📖:
Çoruh (idari bölge)
■ 9. yy'da Grigol Khantsteli'nin yaşam öyküsünde Nigali olarak anılan yer kentin karşısındaki Seyitler köyüdür. Bu isim daha sonra Ligani ve nihayet Livani olarak dönüşür. 16. yy başlarında Gürcü Livani beylerinin egemenliğinde olan bölge (bugünkü Artvin merkez ilçe ile Borçka ve Murgul), 1549’da Osmanlı yönetimine geçtikten sonra da Livana/Livane Sancağı adıyla anılmıştır. Livana’nın idari merkezi olan Artvin kalesi 1878-1918 Rus idaresi döneminde gelişen kasabanın nüvesini oluşturur. ■ 1921’de Türkiye’ye katılan Merkez, Borçka, Ardanuç, Şavşat ilçelerindeki tüm yer adları 1926’da Türkçeleştirilmiştir. Yusufeli, Hopa ve Arhavi köy adları ise 1960’tan sonra düzeltilmiştir. 1936’da Çoruh Vilayeti adı verilen idari birim, 1956’da Artvin olarak değiştirilmiştir.
SN■ Artvin okrugunda 1886 yılında Gürcü diye gösterilen yerleşimlerin büyük çoğunluğu 1897'de Türk olarak düzeltilmiştir. 1886 sayımının acele ve acemice hazırlandığının bir kanıtı da budur. Başka bir örnek vermek gerekirse Ruslar 1886'da Kelbecer, Laçın, Kubadlı ve Zengilan'daki köylerin büyük çoğunluğuna Kürt demiş, ancak 1897'de bunların önemli bir kısmını Tatar olarak geri değiştirmiştir. Zira bu düzeltilen köyler o dönemde ne Kürtçe bilir, ne de Kürt tayfalarına dahildir. Benzeri Kars'ın yerli Türk köylerine Kürt denilerek veya Kürt köylerindeki bazı hanelere Türk denilerek de yapılmıştır.
metonio■ Koord: 41° 10' 51'' D, 41° 49' 11'' K
Aşıkşenlik mahalle (Çıldır bağ)
-
Çıldır -
Ardahan■ Yakın tarihte belediye statüsü kazanmasıyla, mezarı burada bulunan ünlü Terekeme (Karapapak) saz şairi Aşık Şenlik’in (1850-1913) adı verildi. İlginç bir şekilde, Ermeni saz şairlerinin en ünlülerinden Aşık Civani (1846-1908) doğum yeri ve mezarının bulunduğu Aktaş Gölü’nün karşı kıyısındaki Kartsakh köyünde anılır.
SN■ Suhara, Osmanlı nüfus defteri 1835'te de aynı adladır. 1806 tarihinde caminin tamiri ile ilgili fermanda da aynı adladır ve 1806'da da Terekeme-Karapapak yerleşimidir.
Nejdet■ Koord: 41° 8' 30'' D, 43° 12' 51'' K
Atalar köy
-
Şavşat (
Veliköy bucağı) -
Artvin■ Mahalleleri: Berekidze, Duğabidze, Lasuridze, Khilvadze. 1874’te bölgeyi gezen Georgi Kazbegi bu köyden Tsetileti adıyla söz eder.
SN■ Nikolai Marr'ın 1911 yılında ki seyahatinde not aldığı, Türkleşmiş Lasulidze ve Helvidze adında Gürcü kökenli sülaleler yaşamaktadır.
meriç■ Koord: 41° 20' 31'' D, 42° 21' 26'' K
Atanoğlu köy
-
Borçka -
Artvin■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi. Şimdi
Gürcü yerleşimi
■ Aralık (Klaskuri) köyüne bağlı Yukarı Aralık mahallesi iken 11.5.1956’da Atanoğlu adıyla köy oldu.
SN■ Koord: 41° 23' 53'' D, 41° 45' 55'' K
Atlı mahalle
-
Olur -
Erzurum■ 20. yy başında
Türk yerleşimi.
■ Gürcüce Ori "İki" anlamı taşır.
meriç■ Koord: 40° 54' 1'' D, 42° 2' 18'' K
Bağbaşı mahalle
-
Tortum (
Şenyurt bucağı) -
Erzurum■ Ünlü Xaxuli manastırı (Erm Xaxuvank) 10. yy sonlarında Tao/Tayk’ hükümdarı David Kuropalati tarafından inşa edilmiştir. Halen sağlam olup cami olarak hizmet vermektedir. 20. yy başında köy nüfusu 467 Ermeni ve 210 Türk idi.
SN■ Koord: 40° 30' 34'' D, 41° 27' 36'' K
Bağcılar köy
-
Artvin Merkez (
Ortaköy bucağı) -
Artvin■ Halen yirmi kadar mahalleden oluşan dağınık bir yerleşim alanıdır. 9. yy’da Gurgen Bagrationi tarafından inşa ettirilen Opiza Gürcü manastırı’nın cılız kalıntısı merkez mahalle içinde bulunur.
SN■ Koord: 41° 13' 25'' D, 42° 2' 7'' K
Beratlı köy
-
Ardanuç -
Artvin■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi.
■ 1907 yılında 278 nüfuslu Gürcü köyü idi.
_GEO■ Koord: 41° 8' 57'' D, 42° 8' 15'' K
Bereket köy
-
Ardanuç -
Artvin■ Klarceti (Yun Xolarzênê, Arapça Klarcet) Antik Çağ’dan beri Ardanuç diyarının genel adıdır. Bu köyün neden özel olarak bu adı edindiği anlaşılamadı.
SN■ Koord: 41° 4' 31'' D, 41° 58' 59'' K
Beyce mahalle
-
Kandıra -
Kocaeli■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi.
■ Artvin Şavşat Morgeli (Kurudere) köyü muhacirlerince kurulmuştur.
SN■ Manav yerleşimi olduğuna dâir kuvvetli iddialar var. Kandıra kazası, Morgeli divanı Aşçılar karyesi temettuat defteri. H-29-12-1261
Manav■ Koord: 40° 59' 23'' D, 30° 3' 50'' K
Bıçakçılar köy
-
Yusufeli (
Sarıgöl bucağı) -
Artvin■ 20. yy başında
Gürcü yerleşimi.
■ Konoban, Baslekar, Godgekar, Doleciyankar, Krayekar, Çetliyankar (Merkez Camii Mahallesi), Dvalekar olmak üzere yedi mahalleden ve Vaçekar, Hampiyankar, Pisnakev, Kelazor, Serekar, Çedliyankar, Şabaniyankar, Baslekar olmak üzere sekiz mezradan oluşur.
SN■ Bozkuş Mah. Eski Adı İaeti (Gü ia = "menekşe"). Mahallenin anlamı ia 'dan sonra yer eki olan -eti eki almıştır. Zaman içinde türkçeye Yet olarak yerleşmiştir.
Armazi.R■ Koord: 41° 1' 53'' D, 41° 25' 51'' K
Boğazgören mahalle
-
Olur -
Erzurum■ 20. yy başında
Türk yerleşimi.
■ Gürcüce: Urek'i (ურეკი) - sık orman.
GEO■ Bugün Gürcistan'da Ureki adını taşıyan yerleşmeler vardır. Ureki köyünde dört kilise bulunuyordu. İkisi köyün doğu kısmında yer alıyordu. Bu kiliselerden geriye yıkıntılar kalmıştır.Diğer iki kiliseden biri köyün merkezinin 2 km güneydoğusunda bulunuyordu ve tamamen yıkılmıştır.
gök■ Koord: 40° 50' 2'' D, 42° 12' 6'' K
Borçka ilçe
-
Borçka -
Artvin■ 10. yy’a ait bir Bizans kaynağında Bourzó adıyla anılan yer olması mümkündür. (B&W 347). Kesin olan en erken kayıt anonim Gürcü Vekâyinamesi’nin 13. yy’a ait Ermenice çevirisinde geçen Porçxa’dır.
SN■ Lazca Borçxa denir. Laz-megrel dilinde cixa "kale" anlamındadır.
isa tabili■ Çoğunluk Gürcü ve azınlık olarak Laz Yerleşimi
■ Koord: 41° 21' 47'' D, 41° 40' 38'' K
Boyalı köy
-
Ardanuç -
Artvin■ Havi (ჰავი), iklimsel bölge anlamına gelir. Gürcüler, sıcak ve soğuk esintilerin buluştuğa yere Havti derler.
meriç■ Koord: 41° 7' 7'' D, 42° 6' 30'' K
Bozkuş mahalle (Bıçakçılar bağ)
-
Yusufeli -
Artvin■ Oblekar, Sadgikana ve Merkez olmak üzere üç alt-mahalleden oluşur.
SN■ Mahallenin adı Gürcüce olup anlamı basit yapılıdır. Gürcüce yer,yurt eki olan -eti sonekinden meydana gelmiş olup bu sonek eski Gürcüce ve Güney Gürcü lehçelerinde -yeti şeklindedir. Bu ad da yer,yurt,alan anlamı taşır.
meriç■ Koord: 41° 3' 6'' D, 41° 25' 31'' K
Bulanık köy
-
Ardanuç -
Artvin■ 9. yy’a ait anıtsal Yeni Rabat kilisesinin harabesi bu köy yakınındadır.
SN■ Koord: 41° 3' 41'' D, 42° 10' 32'' K