Akburç köy
-
Gercüş -
Batman■ Gercüş ilçesine adını veren tarihî Gercos kalesidir. İlçe merkezi sonradan bugünkü yerine taşındı.
SN■ Koord: 37° 33' 8'' D, 41° 25' 35'' K
Akkaya köy
-
Çukurca (
Çığlı bucağı) -
Hakkari■ Nasturi Bne Rûmta aşiretinin kollarından biri olan Sarispîdon aşireti 19. yy kaynaklarında anılır.
SN■ Koord: 37° 20' 50'' D, 43° 27' 47'' K
Akkoyunlu köy
-
İdil (
Haberli bucağı) -
Şırnak■ 1993 yılında TSK tarafından, komşu Işık (Xaltan), Uçarlı (Temerzê), Hendek (Xendek), Başak (Basaqê), Çukurlu (Xandûk), Oyalı (Delavê Qesrê), Öğündük (Midihê), Yarbaşı (Hespist), Kayı (Hêdil), Bereketli (Fîl), Ulak (Firfêl), Yalaz (Erzenix), Özen (Xerabê Tûyan), Yağmurca (Xêlanî) köyleri ile birlikte boşaltılıp yakılmıştır.
SN■ Koord: 37° 19' 51'' D, 41° 40' 51'' K
Aksu köy
-
Silopi -
Şırnak■ 20. yy başında
Süryani yerleşimi. Şimdi
boş yerleşimi
■ Yakın döneme kadar Süryani köyü iken 1970’lerde terkedilmiş ve tüzel kişiliği kalkmıştır.
SN■ Koord: 37° 20' 12'' D, 42° 37' 8'' K
Akyar köy
-
Gercüş -
Batman■ 10. yy’da bölgede egemen olan Mervanlı beyliği ile ilgili olabilir.
SN■ Koord: 37° 38' 52'' D, 41° 27' 11'' K
Alan köy
-
Şemdinli -
Hakkari■ Şemdinan’ın Rustaka (Navçiya) bölgesinin başlıca Nasturi yerleşimi idi. Mar Geworgis kilisesi vardı.
SN■ Koord: 37° 17' 59'' D, 44° 45' 20'' K
Alayurt mahalle (Sümer bağ)
-
Dargeçit -
Mardin■ Kürt dilli Süryani (Hıristiyan) ve Kürt (Müslüman) olmak üzere iki kısımdır. İlkinde aşırı derecede eski olan Mor Sobo (Aziz Saba) kilisesi bulunur.
SN■ Koord: 37° 33' 40'' D, 41° 39' 24'' K
Altınsu köy
-
Şemdinli -
Hakkari■ Şemdinan ülkesine adını veren eski Nasturi/Süryani merkezinin bu köy olması muhtemeldir.
SN■ Koord: 37° 19' 17'' D, 44° 33' 5'' K
Altıntaş mahalle
-
Midyat -
Mardin■ Kürt ozanı Şivan Perwer’in büyük dedelerinin bu köyde Müslüman olan bir Süryani ailesinden gelmektedir. ■ Köyün yeni adı Süryanice olan Kferzê adının Kürtçe Kevırzer `altıntaş` olarak yorumlanmasından türemiştir.
SN■ Terör sebebiyle Süryaniler Avrupa'ya göçe etmiş ve 20 yıl kadar boş kalmıştır. 2010 yılında ilk aileler Avrupa'dan geri dönmüştür. Yaklaşık 200 kadar Süryani yaşamaktadır.
Mustafa■ Koord: 37° 26' 36'' D, 41° 31' 41'' K
Anıtlı mahalle
-
Midyat (
Dargeçit bucağı) -
Mardin■ 4. yy’a ait Meryemana manastır kilisesi Türkiye’de halen özgün işlevini koruyan en eski yapı olabilir. Mor Sobo (Aziz Sabba) katedrali yıkıntıdır. Hah kalesi Ebulferec’in Kilise Tarihi’nde 1182 yılı olaylarında anılır. ■ Halen nüfusun tamamı Avrupa'dan kesin dönüş yapan Süryanilerden oluşmaktadır. Süryanice (Turoyo) konuşulur.
SN■ Terör sebebiyle Avrupa'ya yoğun göç vermişler. Fakat artık geri dönüşler başlamış. Şu anda 130 kişi yaşıyor ve hepsi Süryani'dir.
Mustafa■ Koord: 37° 28' 33'' D, 41° 36' 37'' K
Arıca köy
-
Gercüş -
Batman■ 18. yy ortalarında yaşayan ve Dekşuri aşiretinin kurucusu sayılan Tajdin Ağa Kefrî’nin köyüdür. Süryanilere ait olan Mor Aho Manastırı halen işler haldedir.
SN■ Koord: 37° 30' 33'' D, 41° 26' 40'' K
Aşağıdere ölü yerleşim
-
Cizre -
Şırnak■ 20. yy başında
Süryani yerleşimi. Şimdi
boş yerleşimi
■ Boşaltılarak ve tahrip edilen köyde Mor Efrem Manastırı harabesi bulunur.
SN■ Koord: 37° 23' 53'' D, 42° 8' 4'' K
Aşağıkayalar köy
-
Şemdinli -
Hakkari■ 19. yy sonlarında Şemdinan kazasının en büyük Nasturi yerleşimlerinden biri idi. 100 hane nüfus ve Mar Şimun kilisesi vardı.
SN■ Koord: 37° 19' 24'' D, 44° 40' 14'' K
Atabinen mezra (Akdoğu bağ)
-
Gürpınar (
Yalınca bucağı) -
Van■ Süryanilerden kalma olduğu söylenen Meryemana kilisesinin harabesi 20. yy sonlarında mevcuttu.
SN■ Koord: 37° 51' 6'' D, 43° 24' 51'' K
Bağıvar mahalle
-
Sur -
Diyarbakır■ 1915 öncesinde Diyarbakır yöresinin başlıca Arap dilli Hristiyan (Süryani) yerleşimiydi. Kâ'biye Arapça lehçesi üzerine Otto Jastrow'un kapsamlı incelemesi mevcuttur. (Der arabische Dialekt der Christen von Ka'biye, Wiesbaden 2022).
SN■ Büyükşehir kanunundan önce Diyarbakır'daki kasabalardan birisiydi. Kanunla beraber büyükşehir belediyesinin bir mahallesi oldu. 2000'li yıllara kadar Bağıvar adıyla bilinen mahallenin Dicle Nehrinin kenarında bulunması sebebiyle adı Dicle olarak değiştirilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Rumeli yani Balkanlar'dan gelen Türklerin iskan edilmesi ile kuruldu. Kasaba geçmişten beri özellikle tuğla ve kiremit üretimiyle öne çıkmaktadır.
Mehmet Kaya■ Koord: 37° 52' 1'' D, 40° 14' 29'' K
Balıklı ölü yerleşim (Çeltikbaşı bağ)
-
Kurtalan -
Siirt■ 20. yy başında
yerleşimi. Şimdi
Kürt-Sünni yerleşimi
■ Bir Süryani kilisesinin yıkıntılarını barındıran köy baraj gölü altında kalmıştır.
SN■ Koord: 37° 44' 2'' D, 41° 44' 10'' K
Başakköy köy
-
İdil (
Haberli bucağı) -
Şırnak■ Timur’un oğlu Miranşah’ın 1394’te Kartmin Manastırından sonra tahrip ettiği Beth Ishak manastırı burasıdır. (Socin s. 246.) ■ Devlet tarafından 1993’te yakılıp boşaltıldı. 2000’lerde bazı dönüşler yaşandı.
SN■ Koord: 37° 21' 32'' D, 41° 43' 1'' K
Başgören mezra (Yolağzı bağ)
-
Silopi -
Şırnak■ 20. yy başında
Süryani yerleşimi.
■ Cudi Dağı eteğindeki köy efsanelerde Nuh’un Tufan’dan sonra ilk su içtiği yer olarak anılır. 1993’te boşaltılıp yıkıldıktan sonra kısmen yeni yerleşime açıldı.
SN■ Koord: 37° 18' 53'' D, 42° 25' 2'' K
Başköy mahalle (Başverimli bağ)
-
Silopi -
Şırnak■ Verimli köyü ile birleştirilerek Başverimli belediyesi kurulmuştur.
SN■ Koord: 37° 11' 58'' D, 42° 31' 9'' K
Bethkustan mahalle
-
Midyat (
Dargeçit bucağı) -
Mardin■ 4. yy’dan kalma Mor Eliyo kilisesi Türkiye’de halen kullanılan en eski yapı olabilir. 7. yy’da Süryani azizlerinden Mor Gabriel’in doğum yeri idi. ■ Bethkustan adı 2022 yılında resmen iade edildi.
SN■ Koord: 37° 29' 37'' D, 41° 37' 33'' K
Beyyurdu köy
-
Şemdinli -
Hakkari■ Mar Yuhanan Mamdana ve Mar Quryaqus kiliseleri vardı.
SN■ Koord: 37° 19' 17'' D, 44° 25' 44'' K
Binatlı köy
-
Batman Merkez -
Batman■ Karabêtê Xaço ya da Gerabêtê Xaço (ermenice Կարապետ Խաչո) geleneksel Kürt Dengbêj müziği Ermeni şarkıcısının doğum yeri. (d. 1908 - ö. 15 Ocak 2005)
IraTzourou■ Koord: 37° 50' 54'' D, 41° 13' 0'' K
Cevizağacı köy
-
Beytüşşebap -
Şırnak■ Yakın yıllara dek Süryani köyü idi. Halen sadece yazları meskûndur.
SN■ Yaz aylarında gelen Süryaniler yılın belli bölümünde burada yaşarlar.
kato73■ Koord: 37° 36' 6'' D, 43° 6' 10'' K
Cevizli köy
-
Çukurca -
Hakkari■ Txuma Vadisinin halen başlıca yerleşimidir. 1915 öncesi Nasturi Hıristiyan Txuma aşiret bölgesi idi.
SN■ Koord: 37° 20' 2'' D, 43° 43' 56'' K
Ceylanlı köy
-
Hakkari Merkez -
Hakkari■ Walto bölge adıdır. İçerisinde Sirtê, Dihiyê, Xidyanê, Serero yerleşim yerlerini barındırır.
SN■ Koord: 37° 24' 56'' D, 43° 37' 37'' K
Cizre ilçe
-
Cizre -
Şırnak■ Süry «Gzarta» `cezire, ada` lakabı 5. yy’dan itibaren görülür. Cezîre (`ada`) aynı adın Arapça biçimidir. BethZabdai/Bêzabde bölge adı ve Yun Zabdaiôn Xôrion (`Zebdai yurdu`) kaydedilmiştir. Zebdai (`rızk veren`) Aramice yaygın bir erkek adıdır.
SN■ Koord: 37° 19' 38'' D, 42° 11' 21'' K
Çağlayan ölü yerleşim
-
Şırnak Merkez -
Şırnak■ MS 1. yy’da coğrafyacı Strabon’un, Gordyene krallığının üç kalesinden biri olarak andığı Satalka kalesi bu köydedir. 20. yy başında Keldani (Katolik Nasturi) yerleşimi idi. Köy 1993’te TC kuvvetlerince boşaltılarak tahrip edildi.
SN■ Koord: 37° 22' 54'' D, 42° 19' 47'' K
Çatalçam mahalle
-
Dargeçit -
Mardin■ Deyro d'Slibo (Haç Manastırı) müstahkem manastırı ile birkaç hane Kürt evinden oluşur.
SN■ Koord: 37° 33' 41'' D, 41° 36' 32'' K
Çelikköy mahalle
-
Dargeçit -
Mardin■ 1990'larda boşaltılarak tahrip edilen köy şimdi baraj gölü altında kalmıştır. Karayolu boyunda Çelikköy Jandarma Karakol Komutanlığı mevcuttur.
SN■ Koord: 37° 39' 14'' D, 41° 48' 10'' K
Çeltik mezra (Kayalık bağ)
-
Çukurca -
Hakkari■ 20. yy başına dek Nasturi yerleşimi olan Txub veya Txuma vadisinin merkez köyü idi.
SN■ Koord: 37° 20' 22'' D, 43° 41' 22'' K
Çığlı köy
-
Çukurca (
Çığlı bucağı) -
Hakkari■ Tiyari vadisinin başlıca yerleşim merkezi idi. Nasturi Hıristiyan olan Tiyari aşireti 1846’ya dek fiilen bağımsızdı. 1891 nüfusunu Cuinet 6000 kişi olarak tahmin etmektedir.
SN■ Koord: 37° 19' 52'' D, 43° 22' 51'' K
Çubuklu köy
-
Şemdinli -
Hakkari■ Güncel Asuri kaynaklarında görünen Bemtur adına karşılık, Cutts’ın 1877’de Bawtur şeklinde verdiği yerleşim burası olmalıdır.
SN■ Koord: 37° 17' 56'' D, 44° 28' 2'' K
Çukurca ilçe
-
Çukurca -
Hakkari 1928 📖:
Çal (idari bölge) [
Kürtçe çalê "çukur" ]
■ 20. yy başında
(
Nasturi) yerleşimi.
■ Çal genel olarak Çukurca bölgesinin adıdır. Lizan eskiden yöreye hakim olan Nasturi aşiretinin adıdır. 19. yy sonunda Süryanice ve Kürtçe konuşan Nasturi (Hıristiyan) ve Yahudi nüfusu vardı.
SN■ Koord: 37° 14' 49'' D, 43° 36' 41'' K
Çukuryurt köy
-
Gercüş -
Batman■ Belki Süryanice «beth kelbe» `köpek ini`.
SN■ Koord: 37° 35' 20'' D, 41° 29' 2'' K
Damlarca köy
-
Güçlükonak (
Fındık bucağı) -
Şırnak■ Antik Çağ’da zikredilen Pinaka/Phainaka kentidir. Strabon (1. yy) ve Ammianus’a (4. yy) göre Korduênê ülkesinin başkenti idi.
SN■ Koord: 37° 24' 31'' D, 42° 3' 58'' K
Danalı köy
-
Beşiri -
Batman■ 1967’ye dek Süryani köyü idi. Temellerine kadar yıkılmış kilise harabesi vardır.
SN■ Koord: 37° 52' 56'' D, 41° 15' 27'' K
Dargeçit ilçe
-
Dargeçit -
Mardin■ Kürtçe dilli Süryani Hıristiyan kültürünün önemli bir merkezi idi.
SN■ Buranın isminin Türkçe'ye neden Dargeçit diye çevirildiğinin iyi sorgulanması gerekir. Muhtemelen Kürtçe ismi olan Kerboran- yani "Eşek Geçer" ya da "Bıçak Geçer", Ker kökünün esas haline göre değişir, manada bir darlığı betimlediği içindir. Çevirenlere ismi anlatanların Kfar boran'dan haberi olmayabilir. Öteki ihtimal ise "Kfar Buran" isminin zaten Kerboran isminin bozulmuş hali olmasıdır.
Imwastingmylife■ Gerek 1915 gerekse 1950'li yıllardaki uygulama ;farklı dillerdeki yer isimlerinin Türkçe karşılığının bulunması değildir, kökeni Türkçe olmayan yer isimleri yerine kökeni Türkçe olan yer isimleri ile değiştirilmesidir.Çok ender olarak parmakla sayılacak yerin ismi karşılık olarak dek gelmiştir,dolayısıyla yeni ismin anlamından eski veya eski ismin anlamından yeni isme ulaşmaya çalışmak hataya açık bir uygulama olacaktır.
ishak levent■ 20. yüzyılın başında 300 haneden yalnızca 12'si Müslüman Kürt olup gerisi Süryanilerden oluşmaktaydı.
MCB■ Koord: 37° 32' 46'' D, 41° 43' 14'' K
Dereiçi mahalle
-
Savur -
Mardin■ Arap dilli Hıristiyan Süryani kasabası 1915’te katliama uğramasına rağmen 20. yy’da kalkınmış, 1990’larda halkın yurt dışına göçüyle terk edilmiş, 2005’ten itibaren kısmen yeniden iskân edilmiştir. 8. yy’da yazılmış Amed’li Aziz Theodotos menakıbnamesine göre bu kasaba yakınındaki Mor Abay manastırı 7. yy’daki İran savaşlarında zarar görmüştü. Halen işler halde üç kilise ve şarap fabrikası bulunur.
SN■ Koord: 37° 32' 54'' D, 40° 57' 35'' K
Dibek mahalle
-
Nusaybin (
Girmeli bucağı) -
Mardin■ Raitê adı verilen mıntıkanın başlıca köyüdür. Bölgede yedi Süryani köyü bulunur (Badıbbe, Harabe Mışka, Sederi, Kfer Tahtayto, Habab, Harabalê, Arbo).
SN■ Koord: 37° 12' 24'' D, 41° 26' 35'' K
Dilekli mezra (Oğul bağ)
-
Hakkari Merkez -
Hakkari■ 20. yy başında
Süryani yerleşimi.
■ Süryani azizlerinden Aziz Dadişo'ya adanmış olan manastır Tal vadisinde idi. Tam yeri anlaşılamadı.
SN■ Koord: 37° 27' 14'' D, 43° 45' 30'' K
Doğançay mahalle
-
Midyat -
Mardin■ Ünlü Kürt sanatçısı Ciwan Haco Mzizeh hakimi olan Mala Osman (Mala Haco) ailesindendir.
SN■ Mizizex köyü 20.yy başında bir Ezidi köyüdür.Köyde ezidilere ait bir çok yapı vardı. 20.yy'dan sonra köye yerleşen Hristiyanlar Heverkanlı Mala Haco ile beraber köye gelen hristiyanlardı.Bu hristiyanlar Zaz, Ewerte,Kefre gibi köylerden Mala Haco'yla beraber onların çağrısıyla Mizizex'e yerleştiler.
LakedemonianZvingi■ Koord: 37° 22' 20'' D, 41° 26' 50'' K
Durakbaşı mahalle
-
Nusaybin (
Akarsu bucağı) -
Mardin■ 573 yılındaki Bizans-İran savaşı münasebetiyle anılan Sargathon kalesi harabe olarak günümüze gelmiştir (Honigmann, Ostgrenze s. 20).
SN■ Koord: 37° 6' 21'' D, 41° 4' 23'' K
Düzova mahalle
-
Midyat -
Mardin■ 1915’te Midyatlı 93 Protestan Süryani’nin öldürüldüğü köydür.
SN■ Koord: 37° 23' 31'' D, 41° 16' 26'' K
Ekindüzü köy
-
Pervari -
Siirt■ 20. yy ortalarına dek bu köyde konuşulan Doğu Süryanice lehçesini halen bölgede konuşan kalmamıştır. Ancak diyasporada (çoğu İsveç’te) bulunan birkaç yüz nüfus Hertvince bilmektedir.
SN■ Koord: 37° 55' 27'' D, 42° 21' 16'' K
Elbeğendi mahalle
-
Midyat -
Mardin■ 1980’lerden beri terkedilmiş iken İsveç'ten dönen Süryaniler tarafından yeniden inşa edildi.
SN■ İsveç değil, İsviçre'den dönen Süryaniler tarafından yeniden inşa edildi. Mardin'deki meşhur Kafro Pizzacısı da burada bulunmaktadır.
Mustafa■ Koord: 37° 16' 59'' D, 41° 24' 36'' K
Elmedin ölü yerleşim
-
Batman Merkez -
Batman■ Beşiri (Batman) kazasının merkez kasabası iken 1926’da Batman çayının taşması sonucunda yok olmuştur.
SN■ Koord: 37° 53' 45'' D, 41° 3' 46'' K
Eskihilal ölü yerleşim
-
Uludere -
Şırnak■ 20. yy başında
Süryani yerleşimi.
■ Eski köy boşaltılmış ve karayolu boyunda Hilal adıyla yeni yerleşim kurulmuştur.
SN■ Hilâl, bugünkü köylülerin "Beyaz Su" diye adlandırdığı (Hilal Deresi) çayın iki yanındaki düzlüğe kurulan Şêxan köyünün doğusundaki harabenin adıdır. Terk edilmiş bir Hristiyan köyüdür.
sumela■ Koord: 37° 28' 32'' D, 42° 47' 0'' K
Eskihisar mahalle
-
Nusaybin -
Mardin■ Halen Merdis Kalesi adı verilen görkemli kalenin imp. Iustinianos zamanında tahkim edildiğini Prokopios belirtir. 363’ten 640’lardaki Arap fethine dek Bizans’ın doğu sınırı bu noktada idi.
SN■ Koord: 37° 9' 51'' D, 41° 23' 17'' K
Eskikale mahalle
-
Artuklu -
Mardin■ Mor Gewargis Süryani kilisesi vardır.
SN■ Koord: 37° 18' 24'' D, 40° 46' 22'' K